بررسي تأثير عامل‌هاي طبيعي و انساني بر افت سفرۀ آب زيرزميني در دشت ميناب

يكي از منابع آب شيرين در مناطق خشك و نيمه‌خشك آب‌هاي زيرزميني است كه موجب تاب‌آوري در برابر كمبود بارش مي‌شود. اما در چند دهۀ گذشته، به دليل رشد جمعيت و توسعه كشاورزي و صنعتي، فشار جبران‌ناپذيري بر آن وارد نموده و موجب افت سطح آب‌زيرزميني در بيشتر نقاط دنيا بخصوص در ايران شده است. از طرفي علاوه بر تغييرات كاربري اراضي، نوسانات متغيرهاي هيدرواقليمي نيز بر تغييرات تراز سفره مؤثر است. دشت ميناب در استان هرمزگان طي چند دهۀ اخير، به دلايل متعدد دچار افت تراز آب زيرزميني شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسي عوامل هيدرواقليمي و انساني بر اين تغييرات صورت گرفته است. براين اساس، با استفاده از تصاوير ماهوارۀ لندست، نقشة تغييرات كاربري اراضي در سه بازۀ زماني استخراج شد. همچنين متغيرهاي هواشناسي و هيدرولوژيك و سطح آب زيرزميني منطقه نيز در بازۀ زماني 1365 تا 1399 با استفاده از آزمون ناپارامتري من- كندال و پتيت مورد بررسي قرار گرفت. نتايج تغييرات سطح آب زيرزميني حاكي از افت 10/19m در دشت است كه اين كاهش تراز از سال 1381 آغاز و تاكنون با رشد 0/449m در سال ادامه دارد. نتايج بررسي روند متغيرهاي هيدرواقليمي نشان داد، باران و دبي جريان رودخانه در اين منطقه رو به كاهش و تبخير-تعرق پتانسيل و دما رو به افزايش هستند و عموماً نقاط شكست و نقطۀ تغييرات در نمودار از دهۀ 1380 آغاز شده است. تغييرات كاربري اراضي نشان داد، مقدار اراضي مرتعي 22% كاهش و اراضي مسكوني و اراضي كشاورزي فارياب تقريبا دو برابر شده است. همچنين احداث و بهره‌برداري سد ميناب از سال 1363، كاهش جريان آب ورودي از حوزۀ آبخيز بالادست به دشت و كاهش 22% تغذيه‌ آبخوان، افزايش تعداد چاه‌ها طي سه دهۀ گذشته براي هدف كشاورزي و تهيۀ آب شرب بندرعباس و ميناب از ديگر عوامل مؤثر بر افت آبخوان بوده است.