اجتماعي شدن تصوير روحانيون در فيلم‌هاي دهه‌هاي 80 و 90 سينماي ايران

نحوۀ بازنمايي از گروه‌هاي اجتماعي، بر درك و تجربۀ اعضاي گروه‌هاي اجتماعي از خودشان و جايگاه‌شان در جامعه و نگاه ديگران به آن‌ها تاثير مي‌گذارد. اين مقاله با مروري بر ادبيات بازنمايي و برساخت گفتماني رسانه‌اي، به مطالعۀ چگونگي برساخت تصوير روحانيون، به مثابه يك گروه اجتماعي، در فيلم‌هاي سينماي ايران پرداخته‌است. در اين مقاله با استفاده از نشانه‌شناسي انتقادي، تطورات جايگاه روحانيون در جامعه، و نسبت روحانيون با ديگر اقشار جامعه در فيلم‌هاي سينماي ايران در دو دهۀ اخير واكاوي شده است. با بهره‌گيري از روش نمونه‌گيري هدفمند، چهار فيلم «زير نور ماه»، «طلا و مس»، «رسوايي» و «پارادايس» انتخاب و هر فيلم در سه مرحلۀ رمزگان فني، رمزگان اجتماعي و رمزگان ايدئولوژيك تحليل شده‌اند.براساس تحليل يافته‌ها، شخصيت ايده‌آل روحاني كه در اين چهار فيلم به تصوير كشيده‌ شده‌ است «روحاني اجتماعي»اي است كه با حضور در ميان مردم بر آنان تاثير مي‌گذارد و از آن تاثير مي‌پذيرد؛ گرچه اين تصوير، در دوره‌هاي مختلف، متناسب با گفتمان غالب، دچار تطوراتي شده است. به طور كلي، برساخت اجتماعي تصوير روحانيون در فيلم‌هاي سينماي ايران، حاكي از دگرديسي تصوير روحاني سنتي تا روحاني اجتماعي و در نهايت، دگرديسي تصور نهاد روحانيت است.