روان‌شناسي اسلامي: تحليلي فلسفي و نقادانه

مقالۀ حاضر تلاشي است در جهت تحليل فلسفي و نقادي «روان‌شناسي اسلامي». دعوي مقاله آن است كه آنچه امروزه در ايران روان‌شناسي اسلامي خوانده مي‌شود مفهومي بيش از حد فراگير، مبهم، و درهم‌آميخته است. هدف آن است كه ذيل آن حيطه‌هاي نسبتاً مجزايي را تشخيص دهيم. عده‌اي از اين عنوان، نوعي علم ديني را استنباط مي‌كنند و به معنايي مشابه »اقتصاد اسلامي» آن را «روان‌شناسي اسلامي» مي‌خوانند. در مقاله، از منظري فلسفۀ علمي، اين برداشت از روان‌شناسي اسلامي نقد مي‌شود. برخي ديگر مطالعه‌ي روانشناسانه‌ي اسلام را در نظر دارند كه با اين برداشت مي‌توان آن را ذيل «روانشناسي دين» گنجاند و آن را «روان‌شناسي اسلام» خواند. در مقاله برخي پبشنهادها براي كار در اين حوزه عرضه مي‌شود. دسته‌اي نيز به وجه تكنولوژيك روانشناسي اسلامي اشاره، و آن را به عنوان نوعي روان‌شناسي مذهبي درنظر دارند. در اين مقاله پنج معناي متفاوت از «روان‌شناسي اسلامي» معرفي مي‌شود. دعوي مقاله آن است كه عدم توجه به اين تفكيك‌ها از علل اصلي ابهام‌هاي فراوانِ موجود در «روان‌شناسي اسلامي» است و توجه به آنها مي‌تواند به پژوهش‌گران علاقمند به اين حوزه كمك كند تا جايگاه پژوهش خود را در گستره‌ي روابط متنوعي كه ميان روان‌شناسي و دين وجود دارد شناسايي كنند.