بررسي منشأ و پتانسيل خطر زيست محيطي فلزات سنگين در خاك اراضي با كاربري‌هاي مختلف در غرب اراك، استان مركزي

پژوهش حاضر با هدف بررسي منشأ و پتانسيل خطر زيست محيطي فلزات سنگين (شامل آرسنيك (As)، كادميم (Cd)، سرب (Pb)، نيكل (Ni)، روي (Zn) و مس (Cu)) خاك اراضي با كاربري‌هاي مختلف در غرب اراك، استان مركزي صورت گرفت. تعداد 235 نمونه خاك سطحي از عمق صفر تا 5 سانتي‌متري جمع‌آوري شد كه سهم كاربري‌هاي كشاورزي، مرتع و صنعتي به ترتيب 160، 46 و 29 نمونه بود. تغييرات غلظت Pb، As، Cd، Ni، Zn و Cu در خاك‌ها به ترتيب 357.2- 55.7، 256- 6.8، 2-13.85، 26.17-7، 3.65- 0.1 و 34.1- 5.1 ميلي‌گرم بر كيلوگرم خاك بود. مقايسه ميانگين غلظت فلزات در كاربري‌هاي مختلف نشان از تأثير يكسان كاربري اراضي بر تجمع و غلظت As، Pb، Zn و Cu دارد، ولي در مورد Ni و Cd بيان كننده تأثير متفاوت كاربري اراضي بر تجمع اين فلزات است. هنگامي كه متوسط مقدار پوسته زمين (Crust) به عنوان زمينه مرجع مورد استفاده قرار گرفت مقادير Cf آرسنيك در همه كاربري‌‌ها بالاتر از ساير فلزات به دست آمد كه نشان دهنده آلودگي زياد خاك‌هاي منطقه است. شاخص بار آلودگي (PLI)  نيز در كاربري‌هاي اراضي به صورت  كشاورزي (2.39) مرتع (2.4) صنعتي (3) بود كه بيان كننده آلودگي و روند تدريجي تخريب خاك در اثر آلودگي فلزات سنگين است. ميانگين  PER بر اساس GB مرجع و محلي به ترتيب سطح آلودگي خيلي زباد و كم را در همه كاربري‌ها نشان دادند. تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي (PCA) نشان داد Pb و Zn داراي منابع انساني مشترك در ارتباط با معدن كاري و فعاليت‌‌هاي صنعتي هستند؛ در حاليكه Cu و Ni احتمالاً ارتباط با زمين‌ شناسي منطقه دارند. Cd نيز اساسأ به فعاليت‌هاي كشاورزي و صنعتي مرتبط است و منشأ As را مي‌توان به عوامل طبيعي، گازهاي صنعتي، معدن كاري، علف‌كش‌ها و استفاده از كودهاي مرغي و غبارات اتمسفري نسبت داد.