بررسي انواع استعاره در اشعار شاعران عاشورايي بر پايۀ زبان‌‌شناسي شناختي

زبان‌‌شناسي شناختي از جمله علومي است كه از ديدگاهي متفاوت با رويكرد بلاغت سنتي، به بررسي استعاره مي‌‌پردازد. در ديدگاه شناختي، استعاره‌‌ها ابزارهايي براي فهم هستند كه كاربرد آنها در ارتباط مستقيم با نوع تفكر انسان و ايدئولوژي حاكم بر آن قرار مي‌‌گيرد. روابط معنايي موجود در واژه‌‌ها، در استعاره‌‌هاي مفهومي روند درك امور غيرمحسوس را آسان‌‌تر مي‌‌سازد. دو حوزۀ مبدأ و مقصد كه استعاره‌‌هاي مفهومي برآن بنا شده‌‌اند، در ادبيات جايگاه قابل توجهي دارند. نوع انتخاب حوزه‌‌هاي مبدأ و معاني ضمني حاصل از آنها بيانگر واقعيات ذهني گوينده‌‌ها و شيوۀ شناخت آنها از جهان است. در اين پژوهش، استعاره‌‌هاي مفهومي موجود در اشعار شاعران عاشورايي با تكيه بر حوزۀ مفهومي عاشورا، امام حسين(ع) و حوزه‌‌هاي معنايي مرتبط با اين مفاهيم بررسي‌‌مي‌‌شوند تا با استخراج و تحليل نگاشت‌هاي صورت‌‌گرفته حوزه‌‌هاي مبدأ پركاربرد، ايدئولوژي بازتوليد شده در اشعار، جهانبيني شاعران و ساخت‌‌هاي فرهنگي در ارتباط با اين حوزۀ انتخاب ‌‌شده بازنمايي ‌‌شود. از جمله نتايج حاصل از پژوهش، اين است كه حوزه‌‌هاي مبدأ گوناگوني چون حوزۀ «دين»، «جواهر ارزشمند» و غيره به صورت نشان‌‌دار و همراه با بار معنايي مثبت براي توصيف حوزۀ مفهومي امام حسين(ع) و ديگر مفاهيم مرتبط استفاده ‌‌شده ‌‌است. معاني ضمني برآمده از حوزه‌‌هاي مبدأ انتخاب‌‌شده بيانگر معاني‌‌اي چون: «ارزشمندي»، «قداست»، «مقاومت»، «بر حق ‌بودن»، «حيات‌‌بخشي» و غيره است. همچنين حوزه‌‌هاي معنايي متفاومتي چون: «پاييز»، «ديو»، «ابليس» و غيره با بار معنايي منفي براي دشمنان امام حسين(ع) انتخاب ‌‌شده ‌‌است. در نهايت تقويت گفتمان حق و تقابل آن با ظلم و ناحق در اشعار قابل مشاهده ‌‌است.