تأثير انواع كاربري‌هاي زمين بر ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي و ترسيب كربن خاك حاشيه رودخانه كرخه

سابقه و هدف: جنگل‌هاي كران‌رودي با وجود اشغال فضاي نسبتا كوچك، پتانسيل ترسيب كربن بيشتر و سريعتر را داشته، كانون هاي تنوع زيستي بوده و خدمات ارزشمند اكوسيستمي متعددي را ارائه مي‌دهند. جنگل‌هاي كران‌رودي بر الگوهاي تنوع زيستي گياهي، ويژگي‌هاي خاك و كيفيت زيستگاه نيز تأثير مي‌گذارند. جنگل‌هاي كران‌رودي با وجود دارا بودن ارزش‌هاي محيط‌زيستي و حفاظتي بالا تا كنون به عنوان پوشش‌هاي جنگلي كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند و اغلب مطالعات مربوط به الگوي پراكنش گونه ها و ويژگي‌هاي جامعه جانوري خاك ‌آنها بود. هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير انواع كاربري‌هاي زمين بر ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي و ترسيب كربن خاك حاشيه رودخانه كرخه بود. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق، اثر كاربري‌هاي جنگل‌ طبيعي، جنگلكاري، كشاورزي و اراضي باير در حاشيه رودخانه كرخه بر برخي مشخصه‌هاي فيزيك و شيميايي و ترسيب كربن خاك انجام شد. بدين ترتيب كه با روش تصادفي، تعداد 30 نقطه در هر كاربري‌ انتخاب و نمونه‌‌هاي خاك از عمق 20-0 سانتي‌متر در مركز هر قطعه برداشت شدند. مشخصه‌هاي درصد رطوبت، بافت، جرم مخصوص ظـاهري، pH، هـدايت الكتريكي، كربن آلي، نيتروژن كل، پتاسيم و فسفر قابل جذب و كربنات كلسيم در آزمايـشگاه انـدازه‌گيـري و ميزان ترسيب كربن محاسبه شد. داده‌ها با استفاده از آناليز واريانس يك طرفه (ANOVA) و آزمون مقايسه ميانگين SNK مورد تحليل قرار گرفتند. همه تجزيه و تحليل‌هاي آماري با استفاده از نرم افزار SAS 9 انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه كاربري زراعي با 18.45 درصد رس، جنگل طبيعي و كاربري كشاورزي به ترتيب با 46.29 و 43.92 درصد سيلت و كاربري جنگلكاري و اراضي باير به ترتيب با 60.47 و 56.86 درصد شن اختلاف معني‌داري را نشان دادند. جرم مخصوص ظاهري طي تغيير كاربري جنگل افزايش يافت. بيشترين مقدار هدايت الكتريكي با 3.17 دسي‌زيمنس بر متر در اراضي باير مشاهد شد كه افزايش 71.35 درصدي نسبت به جنگل طبيعي داشت. در كاربري زراعي پتاسيم قابل جذب با كاهش 62.04 درصدي نسبت به جنگل طبيعي به كمترين ميزان رسيد. با توجه به نتايج، تغيير كاربري داراي تاثير معني‌دار و كاهشي بر ميزان ترسيب كربن بوده، بطوري‌كه جنگل‌طبيعي با 63.37 تن در هكتار بيشترين مقدار ترسيب كربن را داشته و كمترين ذخيره كربن مربوط به كاربري كشاورزي با 41.53 تن در هكتار بود. نتيجه‌گيري: به‌طور كلي جنگل‌هاي كران رودي از كيفيت و ترسيب كربن خاك بيشتري برخوردار بوده و تغيير كاربري موجب آسيب اين رويشگاه‌ها مي‌شود. بررسي ترسيب كربن در اكوسيستم‌هاي ساحلي ممكن است به تعيين شرايط پايه كمك كرده و مي تواند براي تقويت طرح‌هاي احيا يا پرداختن به تأثير تغييرات آب و هوايي بر ذخاير كربن در اين نواحي مورد استفاده قرار بگيرد.