مقايسه دو روش فازي و شاخص تركيبي بيابان‌زايي (IDI) در ارزيابي شدت بيابان‌زايي در شهرستان تربت‌حيدريه استان خراسان رضوي با تأكيد بر شاخص‌هاي پوشش گياهي

در اين پژوهش به مقايسه ي كارآيي دو روش فازي و شاخص تركيبي بيابان‌زايي در شهرستان تربت‌حيدريه استان خراسان‌رضوي در تعيين بيابان‌زايي پرداخته شده است. در اين راستا، شاخص‌ ارتقاءيافته ي پوشش گياهي، شاخص وضعيت پوشش گياهي، شاخص شوري، شاخص تركيبي خشكسالي، شاخص وضعيت دمايي براي سال‌هاي 2000 و 2020 ميلادي استفاده‌شده است. اطلاعات اين شاخص‌ها با دو روش بيشينه-كمينه و روش فازي هنجارسازي شده و با روش سلسله‌ مراتبي (AHP) وزن متناسبي به آنها اختصاص داده شد. سرانجام با روش تركيب وزني و شاخص تلفيقي بيابان‌زايي نقشه ي شدت بيابان‌زايي در منطقه تعيين شد. نتايج نشان داد كه در روش فازي 45 درصد (1676 كيلومترمربع) از منطقه دچار بيابان‌زايي شديد و خيلي شديد است ولي درعين‌حال، عمده سطح منطقه يعني 55 درصد (2048 كيلومترمربع) شدت خفيف و متوسط داشته‌اند. در مقام مقايسه، در شاخص تلفيقي بيابان‌زايي هيچ سطحي از منطقه در كلاس خيلي شديد قرار ندارد ولي درعين‌حال، كلاس شديد 67 درصد (2496 كيلومترمربع از منطقه را پوشش داده است. بر اين ‌اساس، اگرچه دو روش فازي و شاخص تلفيقي بيابان‌زايي عمده ي منطقه را در خطر بيابان‌زايي طبقه‌بندي كرده‌اند، اما اين طبقه‌بندي در روش فازي به‌شدت سخت‌گيرانه‌تر از شاخص تلفيقي بيابان‌زايي بوده است. درعين‌حال، شاخص تلفيقي بيابان‌زايي نيز تمايل به بيش‌تخميني شرايط بيابان‌زايي دارد. مقايسه صورت‌گرفته بين داده‌هاي ميداني اندازه‌گيري شده و مقادير مشابه در نقشه‌هاي به‌دست‌آمده نشان از تطابق بيشتر شاخص تلفيقي بيابان‌زايي (شاخص كاپا 0.73) در برابر روش فازي (شاخص كاپا 0.54) بوده است. بنابراين مي‌توان گفت كه شاخص تلفيقي بيابان‌زايي اگرچه كارايي بالاتري داشته ولي هم‌زمان دچار بيش‌تخميني بيابان‌زايي در منطقه شده است. اين روش براي ارزيابي بيابان‌زايي در منطقه در برابر روش فازي پيشنهاد مي‌گردد. نتايج اين تحقيق براي مديران اراضي در زمينه ي ارزيابي روند بيابان‌زايي و برنامه‌ريزي براي مقابله با اين پديده مفيد خواهد بود.