تأثير تغيير كاربري اراضي بر فرسايش خاك با استفاده از GIS و سنجش از دور بر مبناي مدل RUSLE (مطالعه موردي: شهرستان بهبهان)

فرسايش خاك يك خطر طبيعي و جهاني است كه بطور جدي منابع آب و خاك را تهديد مي‌كند. يكي از مهم‌ترين عوامل مؤثر در تشديد فرسايش خاك، تغييرات كاربري اراضي ناشي از فعاليت‌هاي بشري است. در اين مطالعه تأثير تغيير كاربري اراضي در فرسايش خاك شهرستان بهبهان با استفاده از مدل معادله جهاني اصلاح شده فرسايش خاك (RUSLE) در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) مورد بررسي قرار گرفت. براي استخراج نقشه نهايي فرسايش خاك، ابتدا عامل‌هاي مدل RUSLE شامل R، K، L، S، C و P براي دو سال 2000 و 2021 ميلادي تهيه شد، سپس اين مؤلفه‌ها به صورت نقشه‌هايي به فرمت GRID تبديل و با حاصلضرب همه ي اين مؤلفه‌ها در سطح پيكسل، ميزان فرسايش خاك در سطح منطقه بدست آمد. نتايج نقشه فرسايش در دو سال 2000 و 2021 نشان داد كه ميزان فرسايش خاك با گذر زمان بيشتر شده است. در سال 2021 بيشترين مقدار فرسايش با استفاده از پيش‌بيني مدل RUSLE، منحصر به آبراهه‌ها و رودخانه‌هاست هرچند كه فرسايش در كل منطقه به اشكال مختلف وجود دارد. همچنين بيشترين مساحت منطقه در طبقه خطر فرسايش كم قرار دارد كه بايستي اين مسأله را در برنامه‌ريزي‌ها مدنظر داشت. در بين عامل‌هاي مؤثر در فرسايش، عامل فرسايندگي باران در بخش‌هاي شمالي منطقه بالادست زياد بوده است. نقشه‌هاي كاربري اراضي نيز نشان از كاهش پوشش گياهي سطح زمين مي‌دهد كه باعث تغيير در ميزان مؤلفه‌هاي مؤثر در مدل شده و ميزان فرسايش در منطقه را تحت تأثير قرار مي‌دهد. مساحت پوشش گياهي در بين سال‌هاي 2000 تا 2021 كاهش يافته است و به مساحت مناطق مسكوني و اراضي زراعي افزوده شده است. نتيجه اين تغييرات موجب كاهش پوشش طبيعي سطح خاك شده و در نتيجه شرايط براي وقوع فرسايش خاك ناشي از برخورد قطرات باران افزايش يافته است.