تبيين پديده زوال شهري در ايران

مقدمه: نياز به طرح و بررسي مسائل شهري به صورت سيستماتيك و در پيوند با حوزه هاي اجتماعي-اقتصادي، يكي از وظايف اصلي برنامه ريزي شهري به شمار مي آيد. يكي از حوزه هايي كه به شدت نيازمند اين گونه از تحليل است، حوزه ناكارآمدي و زوال شهري است، كه عمدتا به صورت بافت هاي ناكارآمد و منزوي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. عدم توجه به چنين كاركردهايي، طرح هاي توسعه شهري را به سمت ناكارآمد متمايل مي نمايد. در اين راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسايي عوامل و نتايج زوال شهري در ايران، نيز شناسايي روندهاي پيش روي زوال شهري بوده است. داده و روش: جهت انجام پژوهش حاضر از روش كمي استفاده شده است. نمونه آماري مورد استفاده 10 كارشناس حوزه مطالعات شهري بوده است. دو مدل MicMac  وScenarioWizard  مورد استفاده قرار گرفته است. مدل نخست جهت شناسايي عوامل تأثيرگذار و تاثيرپذير و مدل دوم جهت پيش بيني روندهاي پيش روي شاخصه‌هاي تبيين كننده زوال شهري در ايران مورد استفاده قرار گرفته است. يافته‌ها: 45 شاخص مرتبط با زوال شهري مورد مقايسه قرار گرفت. تأثيرگذارترين و تأثيرپذيرترين موارد شناسايي گرديد. در نهايت مشخص گرديد كه فساد مالي گسترده، توزيع رانتي درآمدهاي نفتي (يارانه اي)، مديريت غيريكپارچه شهري، توزيع رانتي مشاغل و پست هاي حكومتي، نفوذ نهادهاي دولتي-حكومتي در ايجاد و پيوستن نواحي جديد به شهرها تأثيرگذارترين عوامل زوال شهري بوده اند. در ادامه مشخص گرديد، 8 سناريو به سرعت بيشتر رو به زوال پيش مي روند و 14 سناريو با سرعت كنوني رو به زوال خواهند بود. نتيجه‌گيري: توجه به نتايج به دست آمده در اين پژوهش، براي تصميم سازان برنامه ريزي كلان و برنامه ريزي شهري در سطوح ملي و منطقه اي كارآمد خواهد بود.