پايش و پيش‌بيني عوامل اقليمي مؤثر بر تحرك‌پذيري تپه‌هاي ماسه‌اي با استفاده از شاخص لنكستر(مطالعه موردي: كوير سيرجان)

تپه هاي ماسه اي از مهم‌ترين و حساس‌ترين لندفرم‌هاي حساس به فرسايش بادي هستند كه ميزان فعاليت آن‌ها بسته به‌شدت تأثير عوامل متعدد اقليمي و زميني، متفاوت است. پايش بلندمدت اين عوامل به همراه وضعيت تحرك پذيري ماسه­‌هاي روان در مناطق مختلف مي تواند اثر قابل توجهي بر كاهش اثرات نامطلوب آن‌ها داشته باشد. ﻣﺤﺪوده ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ؛ كوير سيرجان در استان كرمان، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن سيرجان ﻗﺮار دارد. به اين منظور، از داده­‌هاي ساعتي سرعت باد، كد پديده هاي گردوغبار، بارندگي و دماي هواي ايستگاه سينوپتيك سيرجان در دوره آماري ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ استفاده شد. داده­‌هاي بارندگي و دما براي محاسبه مقدار تبخيروتعرق به روش تورنت­وايت استفاده شد. پس از محاسبه درصد فراواني بادهاي فرساينده و شاخص خشكي، با بهره­‌گيري از شاخص لنكستر وضعيت تحرك پذيري ماسه­‌هاي روان در منطقه مورد واكاوي قرار گرفت. به‌منظور پيش بيني اثر تغيير احتمالي عوامل اقليمي بر تحرك پذيري ماسه هاي روان از آزمون تحليل حساسيت استفاده شد. نتايج نشان داد حدود ۹۰% از سال هاي آماري از نظر اقليمي در معرض خطر بيابان زايي بسيار شديد بوده است. بر اين ­اساس، با كاهش مقدار شاخص خشكي يونپ و افزايش خشكي محيط بر ميزان تحرك پذيري ماسه در كل منطقۀ مطالعاتي افزوده‌شده و خطر بيابان زايي در منطقه تشديد مي شود. مقادير شاخص ساليانه لنكستر در اين ايستگاه نشان­‌دهنده اين است كه وضعيت تپه هاي ماسه ‌اي به‌صورت فعال  فقط در نوك ­تپه است. براساس تحليل حساسيت مشخص شد كه در صورت افزايش ۳۰% فراواني بادهاي فرساينده و تبخيروتعرق پتانسيل، فعاليت تپه هاي ماسه اي به ميزان ۶۹% افزايش خواهد يافت و از حالت فعال فقط در نوك تپه به فعال تبديل‌شده و وضعيت فعاليت تپۀ ماسه اي در ايستگاه مطالعاتي در اثر كاهش توأم دو پارامتر يادشده به همان مقدار، فعاليت تپه هاي ماسه اي ۵۱% كاهش و از حالت فعال فقط در نوك تپه به غيرفعال تغيير خواهد يافت.