نخستين تذكرۀ شاعران هجوگو و آثار نويافتۀ مؤلف آن، مجلس‌آراي فخري هروي

تذكره‌هاي شاعران از اصلي‌ترين منابع تاريخ ادبي به شمار مي‌روند و آنها را بايد صورت اوليۀ تاريخ ادبيات‌ نوين دانست. تاكنون تذكره‌هاي فراواني از لحاظ محتوايي اعمّ از عمومي، عصري، قومي، طبقاتي و... تأليف شده‌اند اما مؤلفان اين آثار به نوشتن تذكره از لحاظ انواع ادبي توجه چنداني نداشته‌اند. شعر انتقادي، به‌ويژه هجو، يكي از اين انواع ادبي مهجور است كه ميزان اطلاع ما دربارۀ سرايندگان آن نسبت به شاعران مدح‌گو بسيار كمتر است. فخري هروي اولين تذكره‌نويسي است كه به‌طور خاص در مجلس‌آراي (تأليف 962-963 ق.) شاعران هجو و شعر آنان را معرفي كرده است. محدودۀ زماني سرايندگان مذكور در اين تذكره از رودكي در قرن چهارم ق. آغاز شده و تا سرايندگان معاصر فخري در قرن‌هاي 9-10 ق. بدون رعايت ترتيب خاصي ادامه پيدا كرده است. در اين مقاله براي نخستين بار و با استناد به اطلاعات نويافته، ابتدا تذكرۀ مهم مجلس‌آراي از لحاظ كتابشناسي و نسخه‌شناسي معرفي و بررسي شده است؛ سپس زمينۀ معرفي آثار بيشتري از فخري فراهم آمده و به آثار مشكوك و منسوب او نيز اشاره شده است.