نقش ادبيات در تحولات گفتمان محيط زيستي

ادبيات در تعامل و گفت‌وگوي دائمي با جامعه و محيط اعم از محيط زيست طبيعي و مصنوعي است. به موازاتي كه از تحولات گفتماني از جمله گفتمان محيط زيست تأثير مي‌پذيرد، مي‌تواند در تغيير و تحولات گفتماني نقش ايفا كند. در اين مقاله ضمن معرفي مدل كاربردي سه گانۀ ادبيات به‌عنوان بوم‌شناسي فرهنگي، به سه نقش ادبيات در مواجهه با گفتمان‌هاي محيط زيستي پرداخته شده است. اين سه نقش عبارت‌اند از: فراگفتمان فرهنگي‌ـ منتقدانه، ضد گفتمان تخيلي و سوم ميان‌گفتمان الحاق مجدد. در ادامه به نقد و بررسي نمونه يا نمونه‌هايي از آثار ادبي در هر يك از اين نقش‌ها در تاريخ ادبيات معاصر پرداخته شده است. مبتني بر اين پژوهش مي‌توان نتيجه گرفت كه ادبيات قادرست با استفاده از انرژي تخيل و ايجاد جهان‌هاي ممكن، سه عملكرد برجسته داشته باشد: نقد و اصلاح گفتمان محيط زيستي موجود، جايگزيني يكبارۀ گفتمان محيط زيستي به حاشيه رانده يا فراموش شده و ديگر، گفت‌وگو و آشنايي گفتمان‌هاي محيط زيستي متنوع و نزديك كردن آن‌ها به يكديگر. هرسه كاركرد ادبيات مي‌تواند در برجسته ساختن و پيشگيري از مخاطرات محيط زيستي كه غالباً به دليل تدريجي بودن از چشم يك نسل پنهان است، نقش قابل توجهي داشته باشد.