مباني معاد جسماني در انديشه شيخ احمد احسايي (با تاكيد بر شرح عرشيه و شرح مشاعر)

در انديشه شيخ احمد احسايي تمام مخلوقات، متقوّم به ماده و صورت هستند. ماده ركن اساسي موجود و سبب تشخص آن است؛ به گونه اي كه فقدان ماده، زوال موجود را به دنبال دارد. اگرچه عروض صورت بر ماده، ابهام آن را رفع مي كند، اما در تحقّق خويش وابسته به ماده است. از نظر شيخ، علت اعاده ارواح و اجساد، واحد بوده و به حكم شرع و عقل، فناي مخلوقات محال است. پس معاد جسماني با ماده و در فرآيند حركت جوهري تحقق مي يابد. اين حركت، لذاته از جانب شيء نيست و با مدد الهي حاصل مي گردد. عالم هورقليا در تبيين اين بخش از ديدگاه شيخ كه براي انسان دو جسد و دو جسم قائل است نقش مهمي ايفا مي كند؛ زيرا علاوه بر اين كه هورقليا واسطه دنيا و آخرت است، اجزاء اصلي جسد انسان نيز متعلق به اين عالم مي باشد.