ظرفيّت‌هاي زباني ما-راوي: ملاحظات كاربرد ضمير اوَل شخص جمع در روايتگري

داستان‌هايي كه به شيوه‌ ما-روايت بيان مي‌شوند، به اعتبار بهره‌گيري از ضمير اول شخص جمع، از ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي در ساخت برخوردارند. بافت اين داستان‌ها حاوي مشخصه‌هايي است كه تا پيش از اين به صورت مجزا ذيل زاويه‌ديدهاي اول شخص مفرد و سوم شخص قرار مي گرفته است. درواقع به نظر مي‌رسد روايتگر جمعي موقعيتي روايي براي تجميع امكانات تكنيكي هر دو شكل از زوايه‌ديدهاي يادشده است. درهمين راستا اين پژوهش در نظر دارد نشان دهد هريك از ابعاد تعريف منطقي ضمير «ما» در پديد آمدن ظرفيت‌هاي خارق‌العاده‌روايتگري چگونه عمل مي‌كنند. براي دستيابي به اين منظور متوني از داستان‌هاي معاصر فارسي گزينش و مرور شد‌ند. بررسي الگوهاي موجود در اين داستان‌ها نشان مي‌دهد گسترش پيرنگ داستان در گرو سه ويژگي «ضميربودگي» با فرآيند مرجع‌يابي، «اول‌شخص بودگي» با مقوله‌وجه روايي و «جمع بودگي» با افزودن قابليت تكثر توام با انسجام در شخصيت‌پردازي است. هريك از موارد يادشده با امكاناتي كه در اختيار روايت داستاني قرار مي‌دهند، باعث شكل‌گيري و پيشروي طرح داستان مي‌گردند. ديگر برآيند‌ مطالعه مطابق روش مذكور، جدا از تشريح عملكرد اين ضمير در نقش راوي، نوعي طبقه‌بندي قراردادي از داستان‌هايي است كه با اين شيوه‌روايتگري خلق شده‌اند.