بررسي پاسخ عوامل فلورسانس كلروفيل ژنوتيپ‌هاي عدس (Lens culinaris Medik.) به تنش يخ‌زدگي

تحمل به يخ‌زدگي 40 ژنوتيپ عدس در دانشگاه فردوسي مشهد در سال 1396 ارزيابي شد. وضعيت فلورسانس‌كلروفيل هفت ژنوتيپ متحمل (MLC11، MLC12، MLC17، MLC38، MLC95، MLC409 و MLC410) و يك ژنوتيپ حساس (MLC9) به يخ‌زدگي در پنج دوره زماني (قبل از تنش، 12، 24، 48 و 72 ساعت) پس از اعمال دماي‌هاي 13-، 15- و 18- درجه سانتي‏گراد به‌مدت يك ساعت، به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار بررسي شد. مقدار F’m در ژنوتيپ MLC409 در 72 ساعت پس از تنش يخ‌زدگي، اختلاف اندكي با مقدار آن در ساعات اوليه داشت. كاهش دما از 13- به 18- درجه سانتي‌گراد در ژنوتيپ‌هاي منتخب بر بيشينه‌ي كارايي پتانسيل فتوسيستم II (F’v/F’m) معني‌داري نبود. اين درحالي است كه در ژنوتيپ MLC9، كاهش دما از 13- به 18- درجه سانتي‌گراد، منجر به كاهش 26 درصدي F′v/F′m شد. همچنين 24 ساعت پس ‌از تنش يخ‌زدگي،F’v/F’m  در دماي18- درجه سانتي‌گراد با 14 درصد كاهش مواجه شد كه بيش‌ترين كاهش در مقايسه با دماهاي 13- و 15- درجه سانتي‌گراد بود، اما 48 ساعت پس‌از تنش يخ‌زدگي روند مطلوب بازيافت در هر سه دماي يخ‌زدگي مشهود بود. هرچند كه 24 ساعت پس‌از تنش يخ‌زدگي، كارايي عملياتي فتوسيستمII (F′q/F′m) در هر سه دما كاهش يافت، اما اين كاهش در دماي 18- درجه سانتي‌گراد نسبت به ساير دماها بيشتر بود. همچنين به‌غير از ژنوتيپ MLC9، ساير ژنوتيپ‌ها به ويژه ژنوتيپ MLC12 توانايي بهبود آسيب تنش يخ‌زدگي 24 ساعت پس از تنش و بازگشت تدريجي به F’v/F’m قبل از تنش يخ‌زدگي را داشتند. به‌طوركلي، هفت ژنوتيپ منتخب، علاوه بر درصد بقاي بيش از 80 درصد در دماي 18- درجه سانتي‌گراد، از پتانسيل بالايي در بازيابي عملكرد فتوسيستمII در اين دما برخوردار بودند كه مي‌توانند براي مطالعات تكميلي جهت كشت پاييزه در مناطق سرد و مرتفع مورد ارزيابي قرار گيرند.