تأثير كاربرد سيتوكنين بر فتوسنتز، تبادلات گازي و عملكرد دانه گلرنگ (Carthamus tinctorius) در شرايط تنش خشكي

به‌منظور مطالعه امكان كاربرد سيتوكنين براي بهبود فتوسنتز، تبادلات گازي و محتوي كلروفيل گلرنگ، پژوهشي به‌صورت آزمايش اسپليت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تكرار، در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه زنجان، در سال‌ زراعي 1398-1397 اجرا شد. در اين پژوهش، سطوح آبياري شامل آبياري مطلوب و تنش خشكي (پتانسيل آب خاك 0.4- مگاپاسكال به‌عنوان تيمار شاهد و پتانسيل آب خاك 2- مگاپاسكال به عنوان تيمار تنش خشكي) در كرت هاي اصلي و ارقام گلرنگ شامل سينا، فرامان، پرنيان، گلدشت و محلي اصفهان و سه سطح سيتوكنين شامل عدم مصرف (شاهد)، 50 و 75 ميكرومولار به‌صورت فاكتوريل در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. در مرحله گلدهي، تنش خشكي اعمال شد و هم زمان با اعمال تنش خشكي در مرحله ي گلدهي، بوته هاي گلرنگ با سطوح مختلف سيتوكنين محلول پاشي شدند. نتايج نشان داد كه تنش خشكي باعث افزايش غلظت  co2زير روزنه‌اي (10درصد) و كاهش ميزان تعرق (30.3 درصد)، هدايت روزنه اي(46.4 درصد)، سرعت فتوسنتز (41.1 درصد)،كارايي كربوكسيلاسيون(42.8 درصد)، كارايي مصرف آب فتوسنتزي (14.4 درصد)، محتوي كلروفيل و عملكرد دانه (40.17 درصد) شد. همچنين رقم پرنيان نسبت به ديگر ارقام در شرايط تنش خشكي، تحمل بيشتري نشان داد . در مقابل، كاربرد سيتوكنين سبب به حداقل رسيدن اثرات منفي تنش خشكي و افزايش صفات فوق شد. بالاترين عملكرد دانه با كاربرد غلظت 75 ميكرومولار سيتوكنين (3196.08 كيلوگرم در هكتار) در شرايط تنش خشكي و با افزايش 34.1 درصدي عملكرد دانه نسبت به تيمار شاهد به‌دست آمد. بنابراين كاربرد سيتوكنين را مي توان به‌عنوان راه كاري جهت كاهش اثرات نامطلوب تنش خشكي و افزايش عملكرد دانه گلرنگ در شرايط آبياري مطلوب و تنش خشكي پيشنهاد كرد.