تحليل نمادشناسي و عناصر ماركسيستي در رمان مدير مدرسۀ جلال آل ‌احمد

مدير مدرسه، اثر جلال آل احمد، يكي از رمان‌ هاي مشهور معاصر است كه در آن  برخلاف آنچه كه بارت گفته است، مؤلّف داستان، نه‌تنها «مُرده» نيست، كه «زنده» تر از هر اثر رئال ديگري به تبيين و گذشته از آن، به تبليغ تفكّر مرامي خويش، پيوسته اهتمام مي ‌ورزد. بررسي ماركسيستي اين رمان، كه در آن نويسنده با گذرِ هنري از تعابيري همچون «جامعۀ طبقاتي»، «زيربنا/ روبنا»، «آگاهي طبقاتي» و در نهايت «انقلاب»، خواننده را متقاعد مي ‌سازد كه با مانيفستي از روشنفكران ماركسيست مواجه است كه او را مُلزم مي ‌دارد كه موضع خويش را در قبال اين متن ايدئولوژيك، دقيق تر صف‌ بندي كند. در اين مقاله با استفاده از نگاه نظريه‌ پردازان مرتبط، سعي شده است با ترسيم خطوط كلّي انديشۀ آل احمد، تحليلي از اين داستان ارائه شود كه در كنار وجاهت ماندگار ادبي اين اثر، جوانب حزبي و گفتماني آن نيز بر مخاطب ادبيّات داستاني معاصر، هرچه بيشتر روشن شود. يافته‌ هاي پژوهش ما نشان مي‌دهد راوي مدير مدرسه ابتدا شكستي را در سطح نگاه ايدئولوژيك خود تجربه مي ‌كند؛ سپس در سطح «عمل انقلابي» نيز بدان دچار مي آيد. در واقع مدير مدرسه، روايت رئاليستي روشنفكر احساساتي و پر شوري است ميانِ دو انقلاب كه با استعفا نامه‌ اش در پايان داستان، شكست رويكرد ماركسيستي خود را به امضا مي ‌رساند.