تجربه برنامه‌ريزي و الگوي برنامه‌ريزي فرهنگي در برنامه‌هاي توسعه

برنامه‌ريزي توسعه در هركشوري عمدتاً با هدف انضباط‌بخشي و جهت‌دهي به فرايند توسعه انجام مي‌شود و هدف اصلي آن سرعت و شتاب‌ به حركت توسعه در همه ابعاد است. براي اين مهم از همه امكانات و ابزارها از جمله ظرفيت‌هاي ميراث فرهنگي كشورها استفاده مي شود. در نتيجه برنامه‌ريزي فرهنگي با اهداف توسعه‌اي يكي از ابعاد ثابت نظام برنامه‌ريزي است. با اين حال پس از پيروزي انقلاب اسلامي، افزون بر خواست توسعه و پيشرفت كشور خواسته ديگري نيز هم‌زمان و چه‌بسا با قوت و قدرت بيشتري مطرح شد: ارتقاء و اصلاح نظام فرهنگي كشور در چارچوب ارزش‌هاي ديني. از اين منظر، نظام برنامه‌ريزي فرهنگي كشور با اين امر مواجه شد كه به‌جاي توجه صرف و يك بعدي به توسعه و نقش فرهنگ در پيشبرد و شتاب به آن، بايد به تحول و ارتقاي هم‌زمان نظام فرهنگي در چارچوب ارزش‌هاي ديني نيز توجه كند. در پژوهش پيش‌رو به دنبال پاسخ به پرسش‌ها هستيم كه اين خواست دوگانه و دو بعدي در نظام برنامه‌ريزي فرهنگي، چگونه تحقق يافته است؟ آيا امكان پيشبرد هم‌زمان اين دو سياست در قالب يك برنامه وجود دارد؟ تعارض‌هاي احتمالي اين دو خواست، چگونه رفع شده است؟ آيا چنين الگويي از برنامه‌ريزي فرهنگي در برنامه‌هاي توسعه، قابل استفاده است؟ اين بررسي تركيبي از روش‌هاي اسنادي ـ كتابخانه‌اي و روش تحليل محتواي كيفي است. همچنين سعي شده از دانش ضمني و تجربي برنامه‌ريزي توسعه بهره گرفته و تجربه برنامه‌ريزي فرهنگي در برنامه‌هاي توسعه در جامعه ايران پس از انقلاب اسلامي، مبناي پاسخ به اين پرسش باشد. يافته‌هاي مطالعه، برنامه‌ريزي فرهنگي چند بعدي در برنامه‌هاي توسعه، در پنج محور شامل سرمشق فرهنگي، رويكرد برنامه‌اي، قلمرو فرهنگي، اهداف فرهنگي و ابزارهاي برنامه است. براساس نتايج اين مطالعه، در الگوي برنامه‌ريزي توسعه‌فرهنگي، سرمشق فرهنگي حاكم بر برنامه‌هاي توسعه، توسعه‌‌گرايي و تعالي‌گرايي فرهنگي هم‌زمان، الگوي سياست‌گذاري الگوي مسئله‌محور با محوريت دولت به‌جاي الگوي جهت‌دهي با نظارت دولت، تلقي هنجاري از فرهنگ بر محور اهداف پنج‌گانه اصلاح نظام آموزش، اصلاح فرهنگ عمومي، اصلاح الگوي مصرف، كنترل جمعيت و مشاركت اجتماعي و اقتصادي زنان است.