تبيين سازمان فضايي نظام سكونتگاهي با تأكيد بر نقش صنعت نفت مطالعه موردي: استان خوزستان

پژوهش حاضر به‌منظور تبيين سازمان فضايي نظام سكونتگاهي استان خوزستان با تأكيد بر نقش نفت به نگارش در آمده است. نفت مكانيزم اوليه شكل‌دهي سازمان فضايي خوزستان در يك‌صد سال گذشته است و مكانيزم‌هاي ديگر فضا ساز را تحت تأثير قرار داده است. و تبلور فضايي آن به‌صورت نخست شهري و قطبي شدن جمعيت و فعاليت ديده مي‌شود. روش تحقيق به دو صورت توصيفي و تحليلي است. استفاده از ديدگاه‌هاي نظري و مطالعات پيشين در اين زمينه و اسناد وزارت نفت در حوزه مطالعات توصيفي است. و درزمينه تحليلي نيز، ابتدا با استفاده از مدل‌هاي تحليل سازمان فضايي مانند مدل حد اختلاف طبقه‌اي و مدل نزديك‌ترين همسايگي و شاخص‌هاي نخست شهري به بررسي سازمان فضايي استان خوزستان پرداخته مي‌شود، و سپس جهت سنجش تأثير نفت بر سازمان فضايي نظام سكونتگاهي استان خوزستان شاخص‌هايي در قالب سه متغير اقتصادي، اجتماعي و كالبدي انتخاب‌شده، نقشه‌هاي توزيع فضايي آن‌ها تهيه و مورد تحليل قرار گرفتند. نظامي از جريان اطلاعات و مبادلات و ارتباطات و خدمات و حركت‌هاي جمعيتي تحت تأثير بوروكراسي دولتي (اقتصاد سياسي) باعث تقسيم استان به دونيمه شرقي و غربي يا دو بخش نفتي و غيرنفتي شده است.. نمودهاي عدم تعادل فضايي در نظام سكونتگاهي استان خوزستان تحت تأثير نفت در شهرها به‌صورت نخست شهري شديد، عدم تعادل در سلسله‌مراتب شهري، نقش ضعيف شهرهاي مياني و درنتيجه تمركز خدمات متناسب با توزيع جمعيت محروميت مناطق حاشيه‌اي و مهاجر فرستي شهرهاي حاشيه‌اي و نمود عدم تعادل فضايي در روستاها خالي شدن روستاها در نيمه شرقي استان و تمركز روستاهاي بزرگ در نيمه غربي مي‌باشد.