يهوديان بارفروش(بابل) و حمايت بريتانيا (سال ۱۲۸۳ق./ 1866م.)

ايران كشوري با تنوع قومي، مذهبي و فرهنگي است و اين امتياز در فقدان يك نظام اداري كارآمد مي‌تواند به تقابل نيروهاي اجتماعي و همچنين بروز مشكلات در سطح محلي و ملي منجر شود. در قرن دوازدهم هجري قمري/ نوزدهم ميلادي، شهر بارفروش (بابل كنوني) در استان مازندران واقع در جنوب درياي خزر، صحنه خشم اكثريت مسلمانان عليه اقليت يهودي آن شهر شد كه افزون بر خونريزي و چپاول، گرويدن اجباري يهوديان به اسلام را نيز به همراه داشت. اين شرايط به‌نوبه خود موجب دخالت بريتانيا در مقام حمايت از يهوديان گرديد (1283ق./ 1866م.). اگر چه اين حادثه، پيش‌تر موردمطالعه و بررسي قرار گرفته است، اما پژوهش حاضر با روش تاريخي- تحليلي بر آن است تا از زاويه‌اي جديد به بررسي اين رويداد بپردازد. براي اين منظور به مطالعه حضور جامعه يهودي در بارفروش، روند حمايت انگليس از يهوديان و همچنين راه‌حل دولت مركزي براي برقراري نظم و امنيت در شهر مي‌پردازد كه مورد اخير، مستلزم بازخواني يك سند جديد آرشيوي است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه حضور جامعه يهودي با خاستگاه روستايي در شهر بارفروش سابقه چنداني نداشت و همين اقامت كوتاه مي‌توانست مانع از درك متقابل و تعريف چارچوب تعامل طرفين شود، به‌ويژه اينكه نظام اداري مازندران فاقد توانايي لازم براي ساماندهي امور بود. واكنش هيجاني و ناسنجيده اكثريت مسلمان نسبت به اقليت يهودي به‌سرعت جنبه ديني به خود گرفت. پيامد عدم اقدام دولت مركزي، توسل يهوديان به سازمان‌هاي يهودي در بريتانيا بود كه منجر به دخالت لندن در اين حادثه شد. بدين ترتيب، اكثريت مسلمان نه‌تنها به خواسته خود نرسيد، بلكه افزون بر جبران خسارت يهوديان، اين فرصت را براي امپرياليسم بريتانيا  فراهم كرد تا به‌عنوان حامي يهوديان تا پايان دوره قاجاريه در امور داخلي ايران مداخله كند.