ساخت نظام امنيّت منطقه‌اي جمهوري اسلامي ايران از منظر ژئوپليتيك

امروزه تصميم‌سازان و متخصّصان امنيّت ملّي و منطقه‌اي جمهوري اسلامي ايران با توجه به تنگناها و محدوديت‌هاي موجود، به دنبال طرّاحي نظام امنيّت منطقه‌اي مقبول خويش مي‌باشند. در اين مقاله تلاش خواهد شد بر پايۀ عوامل ژئوپليتيك اين موضوع مورد تحليل قرار گيرد. بناي اين نوشته بر اين خواهد بود كه به بررسي ديدگاه‌هاي موجود ژئوپليتيكي (موافق و مخالف) در مورد امكان حركت ايران به سمت ايجاد يا مشاركت در نظام امنيّت منطقه‌اي بپردازد. روش انجام اين پژوهش توصيفي تحليلي و روش جمع آوري داده‌هاي آن كتابخانه‌اي و استفاده از منابع و متون داخلي و خارجي خواهد بود و بهره‌گيري از نظرات كارشناسان و متخصصان در اين حوزه خواهد بود. مطابق يافته‌هاي تحقيق بر پايۀ عوامل ژئوپليتيك، امنيّت منطقه‌اي ايران و به تعاقب آن شكل‌دهي به يك سازۀ ژئوپليتيكي توسّط ايران به دلايل زير به آساني امكان‌پذير نيست: عدم بهره‌برداري مناسب دولت‌مردان ايران از موقعيّت و ظرفيّت‌هاي ژئوپليتيكي در راستاي ايجاد ائتلاف امنيّت منطقه‌اي، چالش‌ها و تضادّهاي ژئوپليتيكي موجود در محيط استراتژيك و پيراموني ايران، قرار داشتن ايران در مركز توجّه قدرت‌هاي جهاني و به عبارتي قرارگيري آن به عنوان بخشي از ژئواستراتژي قدرت‌هاي خارجي، ناسازگاري هدف‌ها و رقابت‌هاي منطقه‌اي بين كشورهاي همسايۀ ايران. لذا محيط امنيّتي ايران ناكارآمدترين منطقه در جستجو براي روندهاي منطقه گرايي بوده است. از سوي ديگر برخي معتقدند ايران براي شكل دهي به ائتلاف‌هاي منطقه‌ايِ امنيّتيِ دوجانبه و چندجانبه اوّلاً مي‌بايست سياستِ «ثبات سازي» را مهمّ‌ترين راهبرد امنيّتي در محيط استراتژيك خود قرار دهد و ثانياً ماهيّت، روابط و چالش‌هاي ژئوپليتيكي و ژئواكونوميكي ايران و همسايگانش به گونه‌اي است كه ايران بدون قاعده‌مندسازي روابط‌اش با مراكز قدرت جهاني نمي‌تواند سازه‌هاي منطقه‌اي يكپارچه و داراي همگرايي و تعامل سطح بالا در حوزه‌هاي ژئوپليتيكي پيراموني‌اش شكل دهد.