كارايي زيست محيطي منابع آب كشور تحت محدوديت محيطي و اثرات فزاينده فضايي در ايران

آب مي‌تواند به عنوان يكي از مهم‌ترين رشد و توسعه اقتصادي هر كشور دانست. كمبود منابع آب و كارايي پايين روش‌هاي بهره‌برداري از آن در سطح كشور باعث بهره‌برداري بيش از حد از منابع آب زيرزميني و مشكلات زيست محيطي در ايران گرديده است. در اين مطالعه، كارايي زيست‌محيطي منابع آب در كل كشور و براي ارزيابي كارايي از مدل متغير كمبود (slack based) مبتني بر relaxation را در نظر گرفته شد. سپس، در اين پژوهش با كاربرد مدل پانل پوياي تصادفي با كاربرد روش گشتاورهاي تعميم‌يافته فضايي در دوره 1390 1397 در 31 استان اثر آستانه‌اي استخراج منابع آب بر شاخصه‌اي كلان اقتصادي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج كارايي كلي مرحله اول به‌طور قابل توجهي بالاتر از كارايي بهره‌برداري منابع آب در مرحله دوم است و كارايي كلي نزديك به كارايي مرحله دوم است و كارايي مرحله دوم تعيين‌كننده كارايي كلي زيست محيطي استان‌هاي اصفهان، كرمان، سمنان، خراسان شمالي، خراسان جنوبي، خراسان رضوي و يزد روند پايين رو به وخامت داشته‌اند. متغير دوربين فضايي SAR داراي ضريب 142/0 است كه نشان داد كارايي منابع آب در بين استان‌ها كه موقعيت جغرافياي آن از بُعد محيط‌زيستي مستقل از تقسيمات سياسي است، داراي تأثيرات سرريز فضايي بر توليد ناخالص داخلي استان‌هاي مجاور است. كارايي كلي بهره‌برداري از منابع آب داراي اثرات ناگهاني فضايي است و كارايي كلي مناطق تحت تأثير مناطق همسايگي قرار دارد. اثرات مستقيم و غيرمستقيم مصرف آب داخلي، درجه باز شدن و ساختار صنعتي عوامل مؤثر معنادار از كارايي كلي منابع آب در ايران هست. اثرات فضايي مصرف آب داخلي و ساختار صنعتي تأثير معناداري دارد. به‌منظور بهبود كارايي بهره‌برداري از منابع آب، دولت، شهروندان و كشاورزان بايد بر روي راه‌حل‌هايي مانند كاهش آلودگي، صرفه‌جويي در مصرف آب داخلي و تبديل ساختار صنعتي تمركز كنند.