ديدگاه اخوان‌الصفا به هندسه و كاربرد آن در معماري اسلامي ايران

در معماري قرون اول تا چهارم هجري ايران موضوع قابل‌مشاهده، ضعف در طراحي و اجراي بناهاي معماري است. اين موضوع با الگوگيري‌هاي فراوان از معماري و تجربۀ علمي گذشته باتوجه‌به حضور كم‌رنگ عالماني چون رياضي‌دانان اسلامي، باعث عدم همخواني موضوعات برپايي بناي معماري چون تناسبات فضا، ايستايي و دقت اجرايي مي‌باشد. اخوان‌الصفا به‌عنوان انديشمنداني ديني در قرن چهارم هجري در جهت ترفيع علوم و صناعاتي چون معماري در چنين وضعيتي شروع به ارائۀ رسالات علمي و عملي چون رياضيات و هندسه در معماري اسلامي نمودند. موضوع بسيار مهم در اين پژوهش نوع ديدگاه هندسي اخوان به موضوع كاربرد هندسه در معماري اسلامي و نحوه ارائه آن در اين صناعت است. در قرون بعد از چهارم هجري علاوه‌بر علوم فراوان سرزمين‌هاي اسلامي، صناعت معماري نيز داراي پيشرفت‌هاي فراواني شد كه ارتباط علمي انديشمندان با حرف معماري را نمايش مي‌دهد. اين ارتباط، هندسه و علم برپايي بناي معماري بر اساس هندسه كاربردي معماري از جانب رياضي‌دان اسلامي بوده است. براين‌اساس، در اين پژوهش به‌واسطۀ روش تحليل و تفسير تاريخي موضوع هندسه در ديدگاه اخوان مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج پژوهش شامل اصول هندسي است كه از جانب اخوان به صناعتي چون معماري ارائه گرديده است. بر اساس نتايج پژوهش، اخوان هندسه را به‌صورت نظري شامل علوم فلسفي، حكمي و قوانين عددي رياضيات دانسته‌اند. در قسمت عملي در جهت ارتباط با صناعات و توان پاسخ به موضوعات كاركردي، از اصول ترسيمي در جهت كاربردي شدن هندسه و فراگيري آن توسط صناعت معماري بهره گرفته شده است. اين اصول ترسيمي در ساده‌ترين حالات تناسباتي-هندسي جهت تطبيق مقياس با موضوعات معماري است. حاصل اين هندسه كاربردي نظم، يكپارچگي، خوانايي و پاسخ كامل به نيازهاي فردي و اجتماعي در قالب بناي معماري است كه اخوان‌الصفا به‌عنوان رياضي‌داناني اسلامي بر آن تأكيد نموده‌اند.