بازانديشي مفهوم سلامتِ زيستي محله معاصر ايراني-اسلامي در دوره پساكرونا

بيان مسئله: محله همواره نقطۀ ‌عطف انديشه به شهر در نظر گرفته شده است. محله‌ها در گذشته داراي انسجام دروني و پيوستگي فضايي بوده و از بافت اجتماعي همگني برخوردار بودند. در دوران معاصر، همسو با تحولات سياسي، اجتماعي و اقتصادي جامعه، متعاقب آن تدوين برنامه‌ها، طرح‌ها و اسنادِ كلان سياست‌گذاري و نمودِ كالبدي آن در سطح منطقه‌اي– شهري، سبب فروپاشي ساختارهاي خوداتكاي اقتصادي، شاكله منسجم اجتماعي و كالبدي محله شده و اهميت آن به‌عنوان سنگِ بناي برنامه‌ريزي شهري رو به افول نهاد. اين پديده همچنين تأثيرات بسياري بر تجربه زيسته ساكنان محله‌ها گذاشته و همزيستيِ سالم آنان را در ابعاد مختلف آسيب‌پذير نموده است. ظهور همه‌گيري كرونا، يكي از اين بحران‌ها بوده است كه در چهار سال اخير، تغييراتِ آني در شيوه زيستن و طرحِ تقاضاهاي جديدي را سبب شده است. نگراني‌هاي روزمره ناشي از همه‌گيري، سلامت جسمي، روحي و رواني ساكنان محله‌ها را با خطر مواجه ساخته است. هدف: لذا اهداف اصلي پژوهش 1. بازانديشي در مفهوم محله به‌مثابه كانون شهر ايراني- اسلامي و 2. بازانديشي در مفهوم سلامت محله به اقتضاي دوران پس از همه‌گيري است. روش: اين پژوهش از نظر ماهيت علمي-مروري و براساس تناظر تجربيات و ادبيات دو مفهوم بنيادين «محلۀ ايراني-اسلامي» و مفهوم نوظهور «همه‌گيري‌»  تكوين يافته است. از نظر نوع پژوهش، كاربردي، توسعه‌اي و براساس روش پژوهش، مضمون مبنا بوده و بر همين اساس مطالعات مرتبط با «محله» بر اساس دو مؤلفه كالبدي-فضايي و اجتماعي-اقتصادي از طريق جست‌وجو در نصوص ديني، فقه و شريعت اسلامي و تفاسير انديشمندان اسلامي از قرآن كريم، سنت پيامبر (ص) و نهج‌البلاغه است. همچنين مطالعات مرتبط با «همه‌گيري» با جست‌وجو در پايگاه داده‌هاي Science direct، Springer، Scopus و Elsevier براساس دسته‌بندي محقق ساخته «زيست‌پزشكي، زيست‌روان و زيست‌مكان» از بررسي 182 مقالۀ معتبر مورد بررسي قرار گرفت تا بتواند مبتني‌بر داده‌هاي به‌دست آمده، تناظر محتوايي دو مفهوم محله ايراني-اسلامي و همه‌گيري و همچنين تحقق اهداف پژوهش را امكان پذير سازد. يافته‌ها و نتيجه‌گيري: براساس يافته‌هاي پژوهش، هجده معيار مرتبط با زيست مكان،‌ ده معيار مرتبط با زيست‌روان و هفت معيار مرتبط با زيست‌پزشكي در زمينه شهرسازي معاصر ترويج يافته است. ازطرفي، جمع‌بندي معيارهاي مرتبط با محلۀ ايراني-اسلامي نيز مؤيد هجده معيار است. بررسي مضمون مبناي معيارهاي زيست‌پذيري در دوران همه‌گيري و معيارهاي محله ايراني-اسلامي نشان مي‌دهد كه اين دو پديده ناهمگون (به لحاظ زيست‌زمان)، نه‌تنها تضاد بنيادين در محتوا با همديگر ندارند، بلكه انسجام محتوايي في‌‌مابين معيارها مشهود است. اين پژوهش بدين سبب داراي اهميت است كه نشان ميدهد محله اسلامي امكان تكوين در زيست و ارتقاي سلامت ساكنانش را دارد، به‌نحوي كه با تفسير معاصر از همه‌گيري، در زمينه ارتقاي سلامت جامعه ايراني مورد استفاده قرار گيرد. فلذا واردات بي‌بديل انديشۀ مستتر در شهرسازي غيراسلامي در زمينه «محله سالم در عصر معاصر» به بهانه پديده نوظهور همه‌گيري كرونا، مورد نقد است و قوياً لازم است كه مورد بازانديشي واقع گردد.