تأثير سطوح مختلف ساپونين بر گوارش‌پذيري، فراسنجه‌هاي شكمبه‌اي و خوني در گوسفندان نر بلوچي

سابقه و هدف: با توجه به روند خشكسالي‌هاي اخير و افزايش قيمت نهاده‌ها، بهره‌وري از هر ماده خوراكي را كه در تغذيه دام‌ها قابل استفاده باشد را اجتناب‌ناپذير كرده است. استفاده از بقاياي كشاورزي ضمن برآورد بخشي از نيازهاي دام با هزينه كم، غالبا با مشكلاتي همچون وجود تركيبات ضد‌تغذيه‌اي مثل تانن و ساپونين روبروست. اين آزمايش به‌منظور بررسي اثر ساپونين بر فعاليت‌هاي تخميري، عملكردي و فراسنجه‌هاي متابوليكي گوسفندان بلوچي طراحي و اجرا گرديد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش كه با استفاده 3 راس گوسفند نر بلوچي با ميانگين وزن زنده 2±40 كيلوگرم كه حدودا 9 ماه سن داشتند، در قالب طرح چرخشي در سه دوره 21 روزه شامل 14 روز دوره عادت‌پذيري و 7 روز دوره نمونه‌گيري صورت گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل: مقادير متفاوتي از ساپونين خالص به نسبت‌هاي 0، 60 و 120 ميلي‌گرم بر كيلوگرم ماده خشك، به خوراك افزوده شد. جيره مورد استفاده بر اساس احتياجات غذايي گوسفندان نر بلوچي و با استفاده از نرم افزار SRNS ورژن 2007 تنظيم شد كه شامل مخلوط علوفه و كنسانتره با نسبت‌هاي 50:50 بود. جيره‌ها به صورت كاملاً مخلوط و در دو وعده صبح (08:00) و بعدازظهر (20:00) در اختيار دام‌ها قرار مي‌گرفت. حيوانات در طول دوره آزمايش دسترسي آزاد و خوراك داشتند. داده هاي آماري به دست آمده، در قالب طرح چرخشي با رويه Mixed، نرم افزار SAS 9.1 مورد سنجش ارزيابي قرار گرفتند.براي اندازه گيري متابوليت هاي خوني، نمونه خون از وريد وداج گردن برداشت شد. نمونه‌هاي خون به لوله‌هاي آزمايش منتقل و پس از 15 دقيقه در دماي اتاق، سانتريفيوژ (به مدت 15 دقيقه در xg 1509) گرديد، پلاسما آن جمع آوري شد و سپس به ميكروتيوب‌هاي استريل منتقل شد. پلاسما تا آناليز بعدي در دماي 20 درجه سانتيگراد نگهداري شديافته‌ها: نتايج نشان داد كه اضافه كردن ساپونين تأثيري بر قابليت هضم ظاهري ماده خشك، ماده آلي، پروتئين خام، الياف نامحلول در شوينده‌خنثي و الياف نامحلول در شوينده‌اسيدي نداشته است. تيمارهاي آزمايشي نتوانستند بر ميزان سطح اوره، تري‌گليسيريد و گلوكز خون تأثير معني‌داري داشته باشند. با اين حال سطح كلسترول خون تحت تأثير غلظت‌هاي مختلف ساپونين قرار گرفت بطوري كه در تيمار هاي 60 و 120 ميلي‌گرم ساپونين به طور معني‌داري كمتر از تيمار شاهد بود (P 0/05). نيتروژن آمونياكي شكمبه در زمان‌هاي، قبل از خوراك، 2 و 4 ساعت بعد از خوراك تحت تأثير تيمارهاي آزمايشي قرار نگرفت، اين در حالي است كه ميانگين غلظت نيتروژن آمونياكي تحت تاثير تيمارهاي آزمايشي قرار گرفت(P 0/05). به‌طوري كه با افزايش مقادير ساپونين، ميزان نيتروژن آمونياكي شكمبه نيز كاهش يافت. حضور ساپونين در شكمبه موجب بروز تفاوت معني‌داري در pH شكمبه گوسفندان بلوچي نشد.نتيجه گيري: نتايج آزمايش حاضر نشان داد كه افزايش ميزان ساپونين در جيره، باعث كاهش سطح نيتروژن اوره‌اي شكمبه و برخي از پارامترها خوني شده، كه اين امر مي‌تواند اثرات مخربي در رشد حيوان داشته باشد. افزايش ساپونين در سطح بالاتر از 60 ميلي گرم در كيلو گرم ماده خشك مصرفي در جيره، منجر به كاهش معني دار كلسترول خون شده است. باتوجه به داده هاي اين آزمايش و نتايج گزارش شده در آزمايشات گوناگون توصيه مي‌گردد كه مصرف مواد خوراكي ساپونين دار هدفمند صورت پذيرد ودر تغذيه دام محدودتر مورد استفاده قرار گيرد تا عوارض جانبي كمتري در عملكرد و سلامتي حيوان داشته باشد.