اثرات سطوح مختلف روغن اسانسي مرزه خوزستاني بر فراسنجه‌هاي تخمير شكمبه‌اي، سنتز پروتئين ميكروبي و جمعيت پروتوزوآها در دو جيره‌ي حاوي روغن سويا و ماهي در شرايط آزمايشگاهي

سابقه و هدف: با وجود اهميت استراتژيك نشخواركنندگان در تأمين نيازهاي غذايي انسان، كارايي توليد نسبتا پايين آن‌ها اغلب منجر به افزايش هزينه‌هاي توليد و ايجاد آلودگي‌هاي زيست محيطي مي‌گردد. در اين راستا، استفاده از مكمل‌ها و افزودني‌هاي خوراكي از جمله راهكارهاي مؤثر در جهت بهبود كارايي عملكرد توليد دام‌ها است. افزودني‌هاي خوراكي با منشأ گياهي همچون روغن‌هاي اسانسي و عصاره‌ها از جمله تركيباتي هستند كه موجب بهبود كارايي توليد نشخواركنندگان، به‌واسطه بهبود عملكرد هضم و تخمير شكمبه مي‌گردند. از طرف ديگر، استفاده از منابع مختلف چربي به‌عنوان مكمل انرژتيك در جيره دام‌ها، اثرات مثبتي همچون افزايش عملكرد، كاهش اسيدوز شكمبه، كاهش توليد متان و به تبع آن كاهش آلودگي زيست محيطي و بهبود بهره‌وري انرژي خوراك را به دنبال داشته است. با توجه به اهميت روز‌افزون كيفيت محصولات توليدي و توجه ويژه مصرف‌كنندگان به شاخص‌هاي سلامتي و كيفيت فرآورده‌هاي دامي در دهه‌هاي اخير، افزودني‌هاي با منشأ طبيعي و سبز در دهه‌هاي اخير مورد توجه محققين تغذيه دام قرار گرفت. در اين راستا، هدف از مطالعه حاضر بررسي اثرات روغن اسانسي مرزه خوزستاني بر شاخص‌هاي تخمير شكمبه، سنتز پروتئين ميكروبي و جمعيت پروتوزآي شكمبه در دو جيره حاوي روغن ماهي و سويا بود.مواد و روش‌ها: در اين تحقيق روغن اسانسي مرزه خوزستاني به روش تقطير با بخار آب و با استفاده از دستگاه كلونجر استخراج گرديد و تركيب شيميايي آن با استفاده از گاز كروماتوگراف كوپل شده با طيف سنج جرمي تعيين شد. در اين آزمايش، روغن اسانسي مرزه خوزستاني در دوزهاي 0، 150، 300، 450 و 600 ميلي‌گرم بر ليتر در دو جيره حاوي روغن ماهي و سويا در شرايط آزمايشگاهي با استفاده از انكوباسيون 24 ساعته به منظور بررسي اثرات آن بر شاخص‌هاي تخمير شكمبه‌اي مورد آزمايش قرار گرفت. يافته‌ها: هيچكدام از فراسنجه‌هاي تخمير تحت تأثير نوع جيره قرار نگرفت. حجم گاز توليد شده بعد از 24 ساعت، ميزان تجزيه‌پذيري آزمايشگاهي ماده خشك و ماده آلي با افزايش دوز اسانس در هر دو جيره به‌طور خطي كاهش يافت (P 0.01). با اين‌حال، فاكتور تفكيك و پروتئين ميكروبي، با افزايش دوز اسانس به‌طور غير‌خطي (خطي و درجه دو) و كارايي سنتز پروتئين ميكروبي به‌صورت خطي افزايش يافت (P 0.01). همچنين، غلظت آمونياك شكمبه‌اي به‌موازات افزايش دوز اسانس، به‌صورت غيرخطي كاهش يافت (P 0.01). تعداد كل پروتوزوآها و همچنين جمعيت اغلب جنس‌ها در هر دو جيره با افزايش دوز اسانس كاهش يافت (P 0.05). غلظت كل اسيدهاي چرب فرار در جيره حاوي روغن ماهي تا سطح 450 ميلي‌گرم بر ليتر و در جيره حاوي روغن سويا تا سطح 300 ميلي‌گرم بر ليتر اسانس افزايش و بعد از آن كاهش يافت (P 0.05). در هر دو جيره، به‌موازات افزايش دوز اسانس نسبت غلظت استات به‌صورت غير‌خطي كاهش و نسبت پروپيونات به‌صورت تابع درجه دو افزايش يافت (P 0.05). نتيجه‌گيري: در مجموع، اين يافته‌ها نشان داد كه استفاده از روغن اسانسي مرزه به‌خصوص در دوزهاي پايين و متوسط به‌واسطه بهبود سنتز پروتئين ميكروبي، كاهش آمونياك و جمعيت پروتوزوآيي و همين‌طور افزايش غلظت اسيدهاي چرب فرار، موجب بهبود تخمير شكمبه گرديد. لذا استفاده از سطوح مذكور اين روغن اسانسي در جيره دامها مي تواند ضمن بهبود كارايي تخمير شكمبه موجب ارتقاء سطح توليد دامها گردد. با اين حال، به نظر مي‌رسد دوزهاي 450 ميلي‌گرم بر ليتر و بالاتر روغن اسانسي مرزه داراي اثرات منفي بر برخي از جمعتي هاي ميكروبي باشد.