مدل مفهومي ريشه‌هاي اخلاقي بحران محيط زيست

در دهه‌هاي اخير، بحران تخريب محيط‌‌زيست، ابعاد گسترده‌اي به خود گرفته و موجب نگراني‌هاي فراواني شده است. اين بحران، از آن رو كه نتيجۀ بحراني فكري و اخلاقي است، بايستي فارغ از جنبه‌هاي فني و مهندسي، مورد بررسي قرار گيرد. در اين پژوهش ضمن واكاوي روابط مختلف انسان و ديدگاه‌هاي متفكران ِ جريان‌ساز در ارتباط با طبيعت، تلاش مي‌شود كه با ارائه مدلي مفهومي، ريشه‌هاي اخلاقي بحران محيط‌زيست تحليل شود. بحران‌هاي محيط‌زيستي در ذيل نگرش‌هايي تشديد مي‌شوند كه ضمن تأكيد بر انسان‏‌مداري، طبيعت را شيءاي بي‌‏جان و فاقد شعور مي‌دانند كه بهره‌اي جز ماده بودن صرف، ندارد. مدل مفهومي اين پژوهش، نشان مي‌دهد كه در تقابل با نقاط ضعف در جهان‏‌بيني خلقت، خودمحوري و ديگرگونه‏‌گريزي، به واسطه اثرات مثبتي كه جهان هستي بر بحران‌هاي محيط‌زيستي دارد، نگرش «بوم‌محوري جهان‌وطني» توسعه يافته است. اخلاق محيط‎ زيست، اخلاقي جامع است؛ يعني ضمن درنظرگرفتن فرهنگ‎‌ها، گونه‌‎ها و زيستگاه‎‌هاي ديگر، جهان‎‌وطني است. اخلاق محيط‎زيست از آن‌رو كه جهان‎‌شمول است، مي‌تواند مبنايي براي بسط اخلاق در حوزۀ محيط زيست قرار بگيرد. اخلاق بوم‌شناختي، مي‌تواند به عنوان يك اخلاق جهان‌‏شمول‎ در حل بحران‌هاي پيچيده و تو در توي جهان امروز، كارا باشد. براي نيل به اين هدف، نخست بايد از جزئيات اخلاق انسان‎‌‌محور آگاه شد و آن را با اخلاق محيط‏ زيست مقايسه نمود. در يك كلام، اخلاق محيط‎زيست يا به‎‌بيان دقيق‌‎تر، اخلاق بوم‌محوري، اخلاقي جهان‎‌‌‌‌وطني‎ است كه قابليت ايجاد اجماع بر چگونگي حل بحران‌هاي محيط‌ زيستي را دارد.