مديريت زيستي خاك‌هاي آلوده به برخي عناصر سمي در مناطق خشك (بررسي موردي: سنگ‌شكن بوكسيت معدن آلومينا جاجرم)

آلودگي خاك با عنصرهاي فلزي و شبه فلزي سمي به عنوان مشكل محيط زيستي در جهان به شمار مي‌آيد. فعاليت‌هاي معدني منجر به آلودگي منابع طبيعي مي‌شود. در پژوهش حاضر با هدف ارزيابي پتانسيل گياه‌پالايي گونه‌هاي مرتعي درمنه دشتي Artemisia sieberi Besser و قيچ Zygophyllum atriplicoides Fisch. and C.A. Mey  در جذب عنصرهاي Ni, Co, As, Cr, V موجود در اطراف سنگ‌شكن بوكسيت معدن آلومينا پرداخته شد. نمونه‌برداري خاك در فاصله‌هاي m700-450، 1200-800، 2000-1400 و 5000-2500 از سنگ‌شكن و منطقه شاهد انجام شد. به اين منظور بذرها در گلدان‌هايي به نسبت 3:1:1 ماسه بادي، كود پوسيده و خاك زراعي كاشت و پس از گذشت دو ماه به گلدان‌هايي با خاك‌هاي نمونه‌برداري شده از فاصله‌هاي هدف منتقل شدند. پس از اتمام يك دوره رويشي پتانسيل گياه‌پالايي گونه‌هاي مذكور با آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كاملاً تصادفي، در سه تكرار در شرايط گلخانه‌ بررسي شد. نتايج نشان داد كه ميزان تجمع عنصرهاي Ni, Co, Cr, As در اندام هوايي و زيرزميني گونه A.sieberi بالاتر از Z.atriplicoides است، اما مقدار تجمع V در اندام هوايي و زيرزميني گونه Z.atriplicoides بيشتر از A.sieberi بود. مقدار تجمع عنصرهاي Ni, Co, Cr, As در گونه A.sieberi به‌ترتيب 7071/7 2928/96 366/1 151/07 و ميزان تجمع V درگونه Z.atriplicoides برابر 510/55mg/kg و بين مقدار تجمع V در اندام هوايي و زيرزميني گونه‌هاي مذكور و فاصله‌هاي هدف اختلاف معني‌داري در سطح 1% مشاهده شد. فاكتور انتقال عناصر در گونه‌ A.sieberi  بيشتر از يك و در گونه Z.atriplicoides كمتر از يك، است. بنابراين، از نظر فاكتور انتقال گونه‌ A.sieberi قابليت بيشتري براي استخراج گياهي و گونه Z.atriplicoides توان بهتري براي تثبيت گياهي دارد. همچنين گونه‌هاي A.sieberi و Z.atriplicoides به عنوان گونه‌هاي بيش‌اندوز عنصرهاي Ni, Co شناخته شدند. بنابراين، اين گونه‌ها براي پاك‌سازي اراضي آلوده به عنصرهاي مورد بررسي به خصوص Ni، Co در مناطق مشابه مي‌توانند، استفاده ‌شوند.