ارزيابي خطر بيابان‌زايي با استفاده از منطق تاپسيس فازي در محيط GIS

زمينه و هدف: پديده مخرب بيابان‌زايي يكي از بحران‌هاي جدي اكولوژيكي با اثرات گسترده و بلند مدت طبيعي و انساني است. لذا اقدامات اجرايي در اين زمينه بايد متكي به شناخت وضعيت فعلي بياباني شدن اراضي و شدت آن باشد. از طرفي ضعف روش‌هاي اندازه‌گيري شدت بيابان‌زايي، همواره نياز به ارائه روش‌هاي نوين و كمي را ايجاب مي‌كند. بنابراين لزوم پرداختن به روش‌هايي كه بتواند پهنه‌بندي را بر مبناي منطق و اصول قوي و مباني نظري مستدل ارايه دهد، ضروري به نظر مي‌رسد. از اين رو اين پژوهش با هدف ارزيابي خطر بيابان‌زايي با استفاده از منطق تاپسيس فازي و به صورت موردي در دشت يزد- خضرآباد طي سال‌هاي 1399 تا 1400 به انجام رسيد. روش بررسي: در اين پژوهش سعي شد پهنه‌بندي شدت بيابان‌زايي توسط روش تاپسيس فازي به انجام رسد. در اين روش پس از تعيين و ارزش‌دهي شاخص‌هاي موثر از روش دلفي فازي و تهيه لايه‌ واحدهاي كاري، اقدام به فازي‌سازي داده‌ها از روش چن و هوانگ شد و در ادامه فرايند تحليل فازي بر روي داده‌ها صورت گرفت و در نهايت ماتريس تصميم‌گيري فازي موزون حاصل شد، كه در چارچوب اين ماتريس و از روش تاپسيس، برآورد شدت بيابان‌زايي به انجام رسيد. يافته‌ ها: نتايج نشان داد كه 9.34% درصد از كل منطقه مطالعاتي به صورت خيلي شديد، 7.71% درصد شديد و 57/%12 درصد به صورت نسبتاً شديدي تحت فرايند بيابان‌زايي مي‌باشد و بيابان‌زايي با شدت ناچيز (46.57%) و متوسط (23.81%) به ترتيب، بيشترين سهم را در منطقه مطالعاتي به خود اختصاص داده است. به طور كلي ارزش كمي شدت بيابان‌زايي براي كل منطقه از مجموع عوامل 0.262 (كلاس نسبتاً متوسط يا III) به دست آمد. بحث و نتيجه ‌گيري: مطالعه صورت گرفته نشان از كارايي و سهولت كاربرد منطق فازي در ارزيابي شدت بيابان‌زايي داشت. همچنين نتايج اين پژوهش امكان برنامه‌ريزي را براي به حداقل رساندن بيابان‌زايي در اثر انجام طرح‌هاي توسعه فراهم مي‌سازد و مي‌تواند شرايطي را ايجاد كند كه با توجه به اولويت‌ها و پهنه‌بندي آسيب‌پذيري منطقه مطالعاتي، تعادل بين طرح‌هاي توسعه و محيط امكان پذيرگردد.