بررسي امكان استفاده از پساب در گياه پالايي خاك آلوده به گازوئيل

سابقه و هدف: گياه پالايي يكي از روش‌هاي بيولوژيكي كارآمد و كم هزينه براي پاكسازي آلاينده‌ها، از جمله مواد نفتي از خاك مي باشد. شناخت مكانيزم‌هاي گياه پالايي و بررسي پارامترهاي دخيل در فرآيند گياه پالايي منجر به مديريت بهتر و افزايش كارامدي اين روش مي گردد. هدف از اين پژوهش، بررسي اثر عواملي مانند غلظت آلاينده، كيفيت آب آبياري و نوع گياه بر گياه پالايي خاك آلوده به گازوئيل با استفاده از گياه خلر (Lathyrus sativus L.) و گياه فستوكاي بلند (Festuca arundinacea) مي‌باشد. مواد و روش‌ها: يك آزمايش گلداني دو ساله به منظور ارزيابي گياه پالايي در سالهاي 1397 و 1398 در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در گلخانه انجام شد. تيمارهاي اين آزمايش، عبارتند از: خاك آلوده به گازوئيل در دو سطح 1.5 و 3 درصد و آب آبياري در دو سطح آب شيرين و پساب (فاضلاب شهري تصفيه شده). سه ماه پس از كاشت، از زهاب خروجي، خاك و گياهان نمونه برداري انجام شد و ميزان گازوئيل موجود در نمونه‌ها به روش وزني اندازه‌گيري شد. بر اساس غلظت اوليه گازوئيل در خاك، مشاركت عوامل مختلف در حذف گازوئيل تعيين و با يكديگر مقايسه شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه گياه فستوكاي بلند گازوئيل موجود در خاك را به ميزان حداكثر 62.4 و حداقل 47.9 درصد كاهش داد و مقدار كاهش گازوئيل در گياه پالايي توسط گياه خلر حداكثر 63.0 و حداقل 44.2 درصد به دست آمد. از ميان مكانيزم-هاي حذف گازوئيل كمترين نقش را استخراج گياهي با مقدار حداقل 2 درصد و حداكثر 12 درصد و بيشترين نقش را مكانيزم-هاي تخريب گياهي-ريزوسفري با مقدار حداقل 71 درصد و حداكثر 84 درصد بر عهده داشتند. كمترين مقدار گازوئيل خارج شده از خاك توسط زهاب 11درصد و بيشترين مقدار آن 21 درصد به دست آمد. تيمارهاي داراي غلظت گازوئيل 3 درصدي، تنها در ميزان خروج گازوئيل از طريق زهاب در آزمايش اول گياه فستوكاي بلند و ميزان استخراج گياهي در آزمايش دوم همان گياه با تيمارهاي داراي غلظت گازوئيل 1.5 درصد تفاوت معني‌دار داشتند، در ساير آزمايش‌ها تفاوت معني‌داري بين دو سطح گازوئيل مشاهده نشد. ارزيابي اثر كيفيت آب آبياري بر مكانيزم‌هاي حذف گازوئيل نشان داد كه خروج گازوئيل از طريق زهاب در تيمار گازوئيل 1.5 درصد-پساب در آزمايش دوم گياه فستوكاي بلند به طور معني‌داري كمتر از ساير تيمارها بود، استخراج گياهي در آزمايش دوم گياه خلر در تيمار گازوئيل 1.5 درصد-آب شيرين بيشترين مقدار و در تيمار گازوئيل 3 درصد-پساب كمترين مقدار را داشت. در ساير آزمايش‌ها تفاوت معني‌داري بين دو كيفيت آب آبياري مشاهده نشد. در مورد مكانيزم تخريب گياهي و ريزوسفري، فقط تيمار گازوئيل 1.5 درصد-آب شيرين-آزمايش اول گياه فستوكاي بلند با ساير تيمارها تفاوت معني‌دار داشت.نتيجه گيري: نتايج نشان داد كه تغيير فاكتورهايي مانند گونه گياهي، غلظت گازوئيل و كيفيت آب آبياري مي‌تواند در حذف گازوئيل اثر معني‌دار داشته باشد، اما درجه اثرگذاري هريك از عوامل بسته به ميزان گازوئيل، درجه تصفيه آب آبياري و مقاومت گياه و ميكروراگانيسم هاي خاك در برابر سميت گازوئيل، متفاوت است.