بررسي نقش عوامل محيطي بر ويژگي‌هاي رويشي گونه‌ ريواس (Rheum ribes L.)

سابقه و هدف: شناخت رفتار گياهان در ارتباط با عوامل اكولوژيكي، اطلاعات پايه به‌منظور اصلاح و بهره‌برداري صحيح از مراتع فراهم مي‌كند. همچنين تعيين محدوده پراكنش گونه‌هاي گياهي و مطالعه ويژگي‌هاي رويشگاه آن‎ها به انتخاب مكان مناسب براي استقرار آن‎ها كمك مي‎كند. گونه ريواس يكي از گونه‌هاي مرتعي است كه علاوه بر داشتن خواص دارويي مهم به دليل حفاظت خاك در عرصه‌‌هاي مراتع خشك و نيمه‌خشك ارزشمند است. با توجه به كاهش تراكم اين گونه در رويشگاه‌هاي طبيعي طي دهه‌هاي اخير، شناخت ويژگي‌هاي رويشگاهي مي‌تواند كمك مؤثري در امر اصلاح و توسعه ريواس داشته باشد. بنابراين در اين پژوهش، اثر عوامل محيطي بر ويژگي‌هاي رويشي گونه ريواس در سه رويشگاه مختلف مورد بررسي قرار مي‌گيرد.مواد و روش‌ها: در اين تحقيق ويژگي‌هاي رويشگاهي در سه رويشگاه چوبك، طرق و كركز از بخش كوهسرخ واقع در شهرستان كاشمر و ارتباط آن‌ها با ويژگي‌هاي رويشي گياه ريواس شامل وزن پايه، تعداد ساقه‎ها و طول ساقه‎ها بررسي شده‌است. عوامل اكولوژيكي مورد بررسي شامل عوامل خاك مانند هدايت الكتريكي، اسيديته، نيتروژن، فسفر، پتاسيم، مواد آلي، درصد رس، شن، سيلت و فاكتورهاي فيزيوگرافي شيب، جهت و ارتفاع بودند. در هر يك از رويشگاه‌هاي مورد مطالعه 10 نمونه ريواس جمع آوري شد. در مرحله اول وزن هر پايه برداشت شده اندازه‌گيري و سپس وزن ساقه‌هاي بدون غلاف تعيين شد. همچنين تعداد ساقه‌ها در هر نمونه شمارش و طول هر ساقه به‌طور جداگانه اندازه‌گيري شد. در نهايت ماتريس شرايط محيطي و ويژگي‌هاي رويشي ريواس با استفاده از آناليز افزونگي (RDA) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه خصوصيات خاك در سايت‌هاي مختلف و در يك سايت در عمق‌هاي مختلف خاك متفاوت است. در بين عوامل توپوگرافي، ارتفاع بيش‌ترين نقش را بر ويژگي‌هاي گياه ريواس دارد. ارتفاع بيشترين همبستگي و رابطه مثبت را با طول و تعداد ساقه ريواس در سطح معني‌داري 5 درصد دارد. به‌طوري كه با افزايش ارتفاع، طول ساقه آن‌ها نيز افزايش مي‎يابد. از ميان خصوصيات خاك، درصد ماسه، سيلت، فسفر، پتاسيم و درصد آهك از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر خصوصيات ريواس هستند. درصد ماسه با وزن ساقه ريواس همبستگي بيشتري دارد و با افزايش درصد ماسه، وزن ساقه افزايش مي‌يابد. پارامترهاي شوري خاك و درصد سيلت با خصوصيات گياه ريواس رابطه منفي دارند. به‌طوري كه با افزايش اين پارامترها در خاك، تعداد و طول ساقه‌ها و همچنين وزن آنها كاهش مي‌يابد.نتيجه گيري: نتايج اين مطالعه نشان داد كه گونه ريواس در سايت رويشي چوبك داراي بيشترين ميزان ويژگي‌هاي رويشي است، بنابراين منطقه چوبك نسبت به دو منطقه ديگر شرايط پوشش گياهي مناسب تري را براي اين گونه فراهم كرده است. در اين سايت نمونه هاي برداشت شده ريواس بيشترين تعداد ساقه و بيشترين ميانگين وزن ساقه ها با 1316 گرم را دارا مي باشد. بنابراين مي توان اين سايت را به‌عنوان بهترين منطقه كشت ريواس معرفي كرد. همچنين از نظر پارامترهاي محيطي مؤثر بر خصوصيات رويشي ريواس، از بين عوامل توپوگرافي، ارتفاع از سطح دريا، از بين خواص خاك، درصد ماسه، سيلت، فسفر، پتاسيم و آهك از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار بر ويژگي‎هاي ريواس هستند.