تحليل مضمون «سرمايه فرهنگي» به‌مثابه امر متجسد و ذهني در «نهج‌البلاغه»

«سرمايه فرهنگي» متجسد يكي از انواع سرمايه‌هاي فرهنگي است كه در روش‌شناسي تحليل اجتماعي جامعه‌شناس فرانسوي پير بورديو نقشي تعيين‌كننده دارد. اين پژوهش در نظر دارد تا عناصر سرمايه فرهنگي متجسد و ذهني را در «نهج‌البلاغه» بررسي و عرضه كند. به ‌عبارت ديگر چطور مي‌توان مصاديق سرمايه فرهنگي اسلامي را بر مبناي نظريه سرمايه فرهنگي را پويش نمود؟ مقاله حاضر با استفاده از روش «تحليل تماتيك» سرمايه فرهنگي متجسد و ذهني را در «نهج‌البلاغه» بررسي كرده است. نتايج حاصل شده بر اين ‌اساس است كه 20 مضمون اصلي مقايسه‌اي به صورت 10 مضمون از نظريه بورديو در مقابل 10 مضمون ديگر از «نهج‌البلاغه» با يكديگر مقايسه شده‌اند. همچنين 24 مضمون فرعي از خوانش «نهج‌البلاغه» براي قوام بخشيدن به دامنه و ابعاد مضامين به دست آمده و در نهايت از شبكه مضامين به 4 مضمون كلي رسيده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد در رويكرد غربي استنباط از «سرمايه فرهنگي» با رويكرد اسلامي داراي تفاوت‌هاي ماهوي است؛ بدين‌صورت كه در ديدگاه بورديو سرمايه فرهنگي با مقاصد دنيوي متناظر است، در حالي كه نزد اميرمؤمنان علي(ع) با تعالي انسان و مقاصد انساني و اخروي در تناظر است. همچنين سرمايه فرهنگي مدنظر بورديو جنبه متجسد و عيني دارد و سرمايه فرهنگي از منظر امام جنبه ذهني و انتزاعي دارد.