رويكرد مذاكرات مجالس عصر مشروطۀ ايران به موسيقي (1305-1285ش/1906-1926م)

با صدور فرمان مشروطيت در سال 1285ش/1324ق/1906م تا پايان دورۀ قاجار، كه از آن به‌عنوان عصر مشروطه ياد مي‌كنيم، پنج دوره مجلس شوراي ملي در ايران تشكيل و صورت مذاكرات مجالس اين عصر، بازتاب بخشي از شرايط ايران آن روزگار شد. زماني‌كه هنرها نيز از تغيير و تحولات بي‌نصيب نبوده و هنر موسيقي به‌ عنوان يكي از آن‌ها، در معادلات سياسي، اجتماعي و اقتصادي بيش‌ازپيش مطرح شد. اين مقاله به دنبال شناخت جايگاه اين هنر در مشروح مذاكرات مجالس عصر مشروطه و آگاهي از جايگاه هنر «موزيك» در انديشه و كلام وكلاي مجلس شوراي ملي است كه بخش بزرگي از جامعه را نمايندگي مي‌كردند. داده‌هاي اين پژوهش كه با روش توصيفي و تحليلي نگارش يافته، نشان مي‌دهد مذاكرات مجلس اول و دوم شوراي ملي، تحت تأثير وقايع مشروطه و جنبش مشروطه‌خواهي قرار داشته و اين موضوع در مشروح اين مذاكرات در رابطه با «موزيك» هم قابل‌مشاهده است. تنوع و تكثر مباحث موسيقي در مجلس اول و دوم شوراي ملي بيشتر از ساير مجالس پنج‌گانۀ عصر مشروطه بود و در يك رتبه‌بندي، تعداد مسائل سياسي مرتبط با موسيقي در اولويت اول، و اقتصادي در رتبۀ دوم قرار دارد. بسياري از مذاكرات صورت گرفته با موضوعيت موسيقي نبوده، بلكه مسائلي از موسيقي به‌صورت مثالي و براي اقناع ديگر وكلا در سخنراني‌ها به كار رفته است. پيشنهاد منع فونوگراف و موضوع فونوگراف و ساز در حريم خصوصي خانه‌ها در مجالس دوم و چهارم به ميان آمد كه نشان از تضارب آرا و ظرفيت مجلس براي شكل‌گيري گفتگو پيرامون اين مسئله داشت. به كار رفتن واژگان «عملۀ طرب» در مجلس دوم و «عيش و طرب» در مجلس پنجم، تداوم ذهنيت منفي اين كلمات را براي بخشي از جامعه نشان مي‌داد كه در مذاكرات از آن بهره‌برداري شد. از طرفي، لفظ موزيك و مشتقات آن، بار مثبت خود را در عصر مشروطه اضافه مي‌كردند.