اولين حسينيه‌هاي ايران بر پايه الواح وقفي

با اينكه سابقه برگزاري آيين‌هاي عزاداري محرم به دوره آل‌بويه مي‌رسد، اما عزاداري‌هاي محرم در ايران در دوره صفوي چنان توسعه يافت كه ايجاد بناهاي مخصوص عزاداري را ايجاب مي‌كرد و بدين منظور ترتيب در كنار برخي از تكيه‌هاي صوفيه كه كاربرد عزاداري يافته بود، ساخته شد، اما ابهام درباره زمان احداث اولين حسينيه‌ها به‌عنوان بنايي منسوب به حسين بن علي و مخصوص عزاداري محرم در ايران، پژوهشگران را به گمان و تخمين تاريخي واداشته است. اين مقاله درصدد است با تكيه بر سه لوح وقف نامه‌اي دوره صفوي به اين سؤال پاسخي مبتني بر شواهد تاريخي بدهد. روش تحقيق به‌صورت اسنادي و مشاهده‌اي است و داده‌ها با توجه به ديگر اسناد تاريخي تحليل و جمع‌بندي شده است. بر اساس اين پژوهش، علي‌رغم وجود حسينيه خانقاه نطنز در دوره شاهرخ تيموري، اين بنا مخصوص عزاداري محرم نبوده است، بلكه اولين حسينيه در ايران به دنبال توسعه آيين‌هاي محرم و تخصيص موقوفات به اين آيين‌ها در دوره سلطان حسين صفوي و حدود 1120 هجري شكل‌گرفته‌اند. حسينيه مسجد قاضي آران و بيدگل، حسينيه ميدان امير چخماق و حسينيه مسجد سر پُلك يزد از آن جمله اند. اين شواهد نشان مي‌دهد به احتمال زياد در اين دوره حسينيه‌هاي ديگري هم در ايران ساخته‌شده و بايد اين مقطع تاريخي را به‌عنوان زمان ساخت اولين حسينيه‌ها در نظر گرفت.