فرازوفرود تعيين مسير راه‌آهن سراسري در ايران

هدف: اين مقاله برآن است تا با بهره‌گيري از منابع دستِ‌اولْ فرازوفرود احداث راه‌آهن سراسري و انتخاب مسير آن و نيز رويكرد قدرت‌هاي خارجي به‌ويژه انگلستان در اين زمينه را به‌تصوير بكشد و سير انتخاب نخستين مسير خط راه‌آهن در دوران نخست‌وزيري و سلطنت رضاشاه را باز نمايد.روش/ رويكرد پژوهش: در اين پژوهش با روش توصيفي–تحليلي و با استفاده از منابع كتاب‌خانه‌اي، اسناد آرشيوي، و گزارش‌هاي مطبوعاتي، موضوع تعيين مسير راه‌آهن سراسري ارزيابي مي‌شود.يافته‌ها و نتيجه‌گيري: براساس اين تحقيق روشن مي‌شود كه از همان آغاز شروع موضوع راه‌آهن در ايران، برخي پيشنهادها راه‌آهن ايران را كريدوري درنظر مي‌گرفتند كه اروپا را به شرق آسيا وصل مي‌كرد؛ ولي برخي طرح‌ها معطوف به ساخت راه‌آهن سراسري در داخل مرزهاي ايران بودند. هرچند در دوران قاجار هرگز تلاشي عملي و جدي براي ساخت راه‌آهن سراسري در ايران در ميان نبود، ولي نمي‌توان از اين واقعيت چشم پوشيد كه طرح‌هاي بسياري در اين زمينه عرضه شد و مباحث نظري فراواني مطرح شد كه برخي از آن‌ها مانند پيشنهاد‌هاي صنيع‌الدوله به كارِ ساختن راه‌آهن سراسري در عصر رضاشاه آمدند. علاوه‌براين به‌نظر مي‌رسد كه نخستين تلاش جدي دولت ايران براي ساخت راه‌آهن سراسري، از زمان نخست‌وزيري وثوق‌الدوله آغاز شده باشد. شايد مهم‌ترين دستاورد اين تحقيق را بتوان آشكارساختن رويكرد بريتانيا به راه‌آهن سراسري ايران دانست. بنانشدن راه‌آهني كه انگليسي‌ها درنظر داشتند از قصرشيرين به تهران بكشند و پافشاري مقامات ايراني بر ساختن راه‌آهن شمال به جنوب از شكست تلاش‌هاي مقامات بريتانيا در اين زمينه حكايت دارد. نكتۀ ديگر آن‌كه پافشاري و پيگيري شخص رضاشاه، در بنيادنهادن نخستين راه‌آهن سراسري در ايران تأثيري به‌سزا داشت.