پديد آورندگان :
اميني ، اشكبوس سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر , اسدي ، علي اكبر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان زنجان , چايچي ، مهرداد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان همدان , عزت احمدي ، مسعود سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان خراسان رضوي , قاسمي كلخوران ، معرفت سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان اردبيل , عيوضي ، عليرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان غربي , حسيني باي ، كريم سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان قزوين , صالحي ، پرويز سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان فارس , بابايي ، تقي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان مركزي , قدسي ، مسعود سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان خراسان رضوي , ميرفخرايي ، نادر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان آذربايجان شرقي
كليدواژه :
اثر متقابل , پايداري , ژنوتيپ×محيط , ژنوتيپ ايده‌آل
چكيده فارسي :
مطالعه ماهيت اثر متقابل ژنوتيپ×محيط، امكان شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار و سازگار را براي به‌نژادگران فراهم مي‌آورد و همواره يكي از موضوعات مهم در توليد و آزادسازي ارقام جديد پايدار و پرمحصول در طرح‌هاي به‌نژادي بوده است. پژوهش حاضر با هدف شناسايي چگونگي واكنش ژنوتيپ‌ها در هر يك از مناطق مورد بررسي بر اساس مدل‌هاي AMMI و GGE بايپلات و درك بهتر از موضوع اثر متقابل ژنوتيپ×محيط و تعيين ميزان پايداري عمومي و خصوصي ژنوتيپ‌ها انجام شد. تعداد 20 ژنوتيپ گندم پاييزه و بينابين طي دو سال زراعي 1397 تا 1399 در نه منطقه (18 محيط) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار ارزيابي شد. به‌منظور تجزيه و تحليل سازگاري و پايداري ژنوتيپ‌ها، از مدل AMMI و GGE بايپلات استفاده شد. نتايج تجزيه AMMI نشان داد كه اثر اصلي ژنوتيپ، اثر متقابل ژنوتيپ×محيط و شش مؤلفه اصلي اول در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بودند. مؤلفه‌هاي اصلي اول و دوم حدود 51% از مجموع مربعات اثر متقابل ژنوتيپ×محيط را تبيين كردند. بر اساس شاخص‌هاي گزينش هم‌زمان SSiASV و SSiWAAS، ژنوتيپ‌هاي G13، G1، G3، G2، G6، G16، و G7 به‌عنوان برترين ژنوتيپ‌ها شناسايي شدند. تجزيه بايپلات نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G1، G3، و G6 با عملكرد متوسط، بيشترين پايداري عمومي را نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها دارا هستند. هيچ‌كدام از ژنوتيپ‌ها را نمي‌توان به‌عنوان ژنوتيپ هاي مطلوب كه داراي ميانگين عملكرد بالا و نيز پايداري عملكرد بالايي باشند، در نظر گرفت؛ ولي ژنوتيپ G16 و در مرحله بعد ژنوتيپ‌هاي G1 و G13 نسبت به ژنوتيپ ايده‌آل قرار داشتند. الگوي چندضلعي بايپلات محيط‌ها را به دو گروه محيطي (محيط كلان) و ژنوتيپ‌ها را به چهار گروه تقسيم كرد. اولين گروه محيطي شامل محيط‌هاي Kar1، Kar2، Qaz1، Qaz2، Ham1، Ham2، Mia2، Egl1، Jol2، Ard2، و Ara1 بود كه در اين محيط‌ها به‌طور ميانگين ژنوتيپ‌هاي G16، G17، و G4 داراي بيشترين عملكرد بودند. دومين گروه محيطي شامل محيط‌هاي Mas1، Mas2، Mia1، Ard1، Jol1، Ara1، و Egl2 بودند كه در اين محيط كلان نيز ژنوتيپ‌هاي G2، G11، G7، و G12 بيشترين عملكرد را داشتند. بررسي روابط بين محيط‌ها، همبستگي بسيار بالايي را بين محيط‌هاي مورد بررسي نشان داد كه حاكي از رفتار مشابه ژنوتيپ‌ها در اغلب محيط‌هاي مورد آزمايش بود.
