چالش‌هاي استفاده از اپليكيشن‌هاي كتابخانه‌اي در كتابخانه‌هاي دانشگاهي (مطالعه موردي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تهران)

هدف: هدف اصلي پژوهش حاضر بررسي چالش‌هاي اصلي عدم استفاده از اپليكيشن‌هاي كتابخانه‌اي است. در اين راستا، به سه سوال اساسي پاسخ داده شد: چالش‌هاي اساسي استفاده از اپليكيشن‌هاي موبايل كتابخانه‌ها كدامند؟ اولويت‌بندي اين چالش‌ها در كتابخانه‌هاي دانشگاهي ايران چگونه است؟ مدل ارتباط اين چالش‌ها چگونه است؟روش: اين تحقيق از نوع كاربردي- توسعه‌اي، با رويكرد آميخته است؛ چرا كه بخشي از داده‌ها از مطالعه متون و تحليل محتواي كيفي و بخشي ديگر نيز از پيمايش بدست مي‌آيد. براي مدل‌سازي نيز از روش ساختاري- تفسيري كه يك روش كمّي است، استفاده شد.. جامعه پژوهش در بخش اول: مقالات دوره 10 ساله 2010 تا2020 با كليدواژه‌هاي كتابخانه، اپليكيشن و موبايل، در پايگاه‌هاي اطلاعاتي پروكوئست، ساينس دايركت، الزوير، امرالد، اسكوپوس و گوگل اسكولار جستجو شدند. ابزار گردآوري در بخش دوم اين تحقيق، پرسشنامه 25 سوالي محقق‌ساخته براساس طيف ليكرت است. جامعه بخش دوم: شامل كتابداران كتابخانه‌هاي علوم پزشكي تهران و متخصصان طراحي اپليكيشن‌ها بودند كه تعداد آنها حدود 70 نفر بدست آمد. جامعه پژوهش در بخش سوم شامل دو گروه بودند: اساتيد كتابداري و اطلاع‌رساني 7 نفر، و متخصصان طراحي اپليكيشن‌ها 7 نفر بودند و در مجموع 14 نفر به عنوان پنل خبرگي براساس نمونه‌گيري هدفمند با معيارهاي طراحي حداقل 1 اپليكيشن موفق براي متخصصان و انجام طرح تحقيقاتي عملي يا نظري براي اساتيد، بدست آمد.يافته‌ها: مطالعه متون مختلف نشان داد كه 5 چالش اصلي براي استفاده از اپليكيشن‌هاي تحت موبايل كتابخانه‌ها وجود دارد: چالش‌هاي مرتبط با وضعيت مالي، چالش‌هاي فرهنگي، چالش‌هاي فني، چالش‌هاي دانش و تخصص و چالش‌هاي ارتباط بين‌فردي. اولويت‌بندي اين چالش‌ها از ديدگاه اساتيد كتابداري و متخصصان حوزه برنامه‌هاي كاربردي به ترتيب چالش‌هاي فرهنگي، مالي، دانش و تخصص، فني و ارتباط بين‌فردي بوده كه با نتايج بدست آمده از بخش مدل‌سازي ساختاري- كمّي متفاوت است. در بخش مدل‌سازي ساختاري- تفسيري، اين چالش‌ها به دو گروه تفكيك شدند: چالش‌هاي فني، دانش و تخصص و فرهنگي: اين چالش‌ها نيروي نفوذ و همچنين نيروي وابستگي زيادي دارند. همچنين با يكديگر و با چالش‌هاي سطح دوم در ارتباط هستند؛ اما چالش‌هاي سطح دوم كه شامل چالش‌هاي مالي و ارتباط بين فردي است كه از نظر ميزان نفوذ و وابستگي، نزديكي زيادي با سطح اول دارند، ولي اين دو چالش در واقع از ديد خبرگان تاثيرپذيري بيشتري نسبت به سطح اول دارند، به اين مفهوم كه چالش‌هاي سطح اول غالباً به صورت چالش‌هاي ثابت مدنظر هستند، در حالي كه چالش‌هاي سطح دوم قابليت تغيير و تعديل بيشتري دارند. از مولفه‌هاي سطح دوم، چالش مالي در تحليل MICMAC به عنوان مولفه كليدي شناسايي شد. همان‌طور كه در مدل نيز ترسيم شده است، اين چالش تاثير كلي و عمده‌اي بر ساير چالش‌ها دارد و تغيير در آن مي‌تواند ساير چالش‌ها را دستخوش تغييرات و حتي در مواردي رفع چالش نمايد.نتيجه‌گيري: مي‌توان به مديران و برنامه‌ريزان كتابخانه‌ها پيشنهاد كرد كه براي استفاده از اپليكيشن‌هاي كتابخانه‌اي تحت موبايل، ابتدا مباحث فرهنگي را پيگيري نمايند؛ چرا كه به نظر مي‌رسد تغيير در چالش‌هاي مالي چندان در قدرت كنترل آنها نيست.