رهيافتي به كاربست مفهوم سواد بصري در آموزش با بهره‌‌گيري از اهداف آموزشي بلوم

هدف: اين پژوهش در راستاي كاربردي‌‌سازي مفهوم سواد بصري در آموزش، به تبيين كاستي‌‌ها و نيز طبقه‌‌بندي مهارت‌‌ها و صلاحيت‌‌هاي ارائه شده براي مفهوم سواد بصري مبتني بر اهداف آموزشي بلوم پرداخته است.روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، كاربردي بوده و از نظر ماهيت و روش از نوع توصيفي- تحليلي است. در فرآيند اجراي تحقيق، نخست اطلاعات اسنادي و ادبيات پژوهش به روش كتابخانه‌‌اي گردآوري شد. سپس، با استفاده از استدلال منطقي، مهم‌ترين فهرست استانداردها و مهارت‌‌هاي سواد بصري با طبقه‌‌بندي اهداف آموزشي بلوم، تطبيق يافت. در نتيجه اين تطبيق و تحليل آن، دسته‌‌بندي جديدي از مهارت‌‌هاي سواد بصري به دست آمد.يافته‌‌ها: بررسي پيشينه موضوع مورد پژوهش نشان داد كه سير پژوهش در حوزه سواد بصري به ترتيب در سه دوره متوالي از ابتدا تاكنون قابل تعريف است: تلاش براي تعريف مفهوم، تلاش براي ارائه چارچوب نظري و تلاش در جهت كاربرد بيشتر اين مفهوم در زمان حاضر. جاي‌‌گذاري مهارت‌‌هاي ارائه شده توسط نهادها و محققان در خانه‌‌هاي جدول طبقه‌‌بندي اهداف بلوم نشان داد كه در جدول بدست آمده، در دو خانه، صلاحيت و مهارتِ معادلي از سواد بصري قابل جاي‌‌گذاري نيست. به همين منظور، جهت تكميل و ارائه يك طبقه‌‌بندي جامع از اهداف آموزش سواد بصري، مهارت‌‌هاي «به‌كارگيري مقوله‌‌ها و مفاهيم بصري» و «تحليل و تمايز ميان اطلاعات بصري» در اين دو قسمت قرار گرفت.از طرفي تطبيق و تناظر صورت گرفته نشان داد كه تمركز مهارت‌‌هاي ارائه شده براي سواد بصري بر مقولات پيچيده‌‌تر شناختي و سطوح انتزاعي‌‌تر دانش است. براي ارائه يك طبقه‌‌بندي جامع و يكپارچه از اهداف آموزشي سواد بصري، لازم است تمامي مقولات شناختي و سطوح دانش لحاظ شوند. در نهايت با در نظر گرفتن موارد فوق يك طبقه‌‌بندي جديدي از مهارت‌‌هاي سواد بصري ارائه شد كه مي‌تواند در هر حوزه مرتبط و مورد نياز به‌كار گرفته شود.نتيجه‌گيري: در اين پژوهش سه دوره متوالي در سير پژوهش سواد بصري شناسايي شد. بر همين اساس، از آنجايي كه چالش كنوني در حوزه سواد بصري، كاربردي‌‌سازي آن است؛ با استفاده از طبقه‌‌بندي اهداف آموزشي بلوم، مهارت‌‌ها و استانداردهاي سواد بصري مبتني بر «فرآيند شناختي» و «ابعاد دانش»، سطح‌‌بندي و تكميل شد. طبقه‌‌بندي جديد ارائه شده در اين پژوهش، مفهوم سواد بصري را به عنوان هدفي آموزشي، به زيراهدافي تقسيم مي‌‌كند كه از گستردگي و ابهام موضوع مي‌‌كاهد. همچنين به كمك اين طبقه‌‌بندي مي‌‌توان ارتقاء سواد بصري را در قالب برنامه‌‌ريزي‌‌هاي آموزشي مختلف، چه در آموزش‌‌هاي عمومي و چه آموزش‌‌هاي تخصصي (مانند رشته‌‌هاي معماري و گرافيك) قابل دستيابي كرد.