چالش ها و راهكارهاي پيشگيري از بزه ديده شدن شهود در اثبات جرايم در نظام حقوقي ايران و ديوان كيفري بين المللي

زمينه و هدف: شهادت شهود در تمامي نظام‌هاي حقوقي به عنوان يكي از مهم‌ترين ادله اثبات جرم مطرح مي‌باشد. برنامه‌هاي حمايت از شهود، قابليت اجرا براي تمام شهود در معرض خطر تهديد به امنيت جاني، عرضي و مالي را دارند. اما اين ضرورت در جرم‌هايي كه به صورت مشاركتي يا گروه‌هاي بزهكاري اتفاق مي‌افتند بيشتر احساس مي شود، در اين پژوهش به تبيين سازوكارهاي پيشگيري از بزه‌ديده شدن شهود در اثبات جرايم و همچنين، چالش هاي پيش رو آن در نظام حقوقي ايران و ديوان كيفري بين‌المللي خواهيم پرداخت.روش: پژوهش حاضر به صورت توصيفي و تحليلي انجام شده است.يافته‌ها و نتايج: در ايران، گرچه سازوكارهايي پيشگيرانه نظير عدم افشاي اطلاعات، اتخاذ تدابير لازم جهت حفاظت از شهود و مطلعان، استماع شهادت از طريق وسايل ارتباط از راه دور پيش‌بيني شده است، اما با توجه به امكانات موجود و بودجه تخصيص‌يافته و همچنين، شرايط فعلي دستگاه‌هاي قضايي، حمايت از شهود و مطلعان، بسيار سخت است و قانون‌گذاري‌هاي انجام‌گرفته در اين راستا، با واقعيت‌هاي موجود، بسيار فاصله دارد. همچنين، در ماده 68 اساسنامه ديوان كيفري بين‌المللي به موضوع حمايت از بزه‌ديدگان اشاره شده و بر اين اساس، سازوكاري در آن پيش‌بيني شده است كه ضمن حفاظت از قربانيان، امكان مشاركت آنها در فرآيند دادرسي را فراهم مي كند. اما به نظر مي‌رسد ديوان در اعمال اين امكان نيز چندان موفق نبوده و ترس از مشكلات آينده منجر به آن گرديد كه بسياري از قربانيان از بيان شهادت خودداري كنند. دو مولفه كاهش احساس ترس از انتقام در شهود و مطلعان و پيشگيري از بزه‌ديدگي مجدد نيز در اقدامات پيشگيرانه از بزه‌ديده شدن شهود در اثبات جرايم نيز موثر است.