تاثير قارچ مايكوريزا و باكتري حل كننده فسفر بر صفات فيزيولوژيك و عملكرد دانه‌ي لوبيا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) در رژيم‌هاي مختلف آبياري

چكيدهسابقه و هدف:لوبيا يكي از مهم‌ترين منابغ غذايي پروتئيني، در بسياري از نقاط جهان است. با توجه به شرايط ايران، تنش خشكي يكي از مهم‌ترين عوامل تهديد كننده محصولات كشاورزي به‌شمار مي‌رود. اختلال در فتوسنتز، تخريب ساختارهاي سلولي، كاهش هدايت روزنه‌اي و رشد گياه از جمله اثرات تنش خشكي است. امروزه استفاده از كود‌هاي زيستي مبتني بر ريز جانداران‌ خاكزي علاوه بر بهبود ساختمان خاك، با تغييرات مورفولوژيكي ريشه، افزايش جذب عناصر و افزايش قدرت آنتي اكسيداني موجب بهبود رشد و عملكرد گياهان در شرايط تنش مي‌شود. با توجه تاثير منفي تنش خشكي بر عملكرد گياهان زراعي، آزمايشي جهت بررسي تاثير كودهاي زيستي بر صفات فيزيولوژيك و عملكرد دانه‌ي لوبيا قرمز در رژيم‌هاي مختلف آبياري انجام شد.مواد و روش‌ها:اين آزمايش بصورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه‌ي تحقيقاتي دانشگاه ياسوج در سال 1394 اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل آبياري در سه سطح (آبياري معمول، قطع آبياري در مرحله‌ي شروع گلدهي تا شروع غلاف‌دهي، قطع آبياري در مرحله‌ي شروع غلاف‌دهي تا رسيدگي) و كود زيستي در چهار سطح (شاهد يا عدم كاربرد كود زيستي)، كاربرد قارچ مايكوريزا، باكتري حل كننده فسفر و كاربرد توأم قارچ مايكوريزا و باكتري حلال‌ساز فسفر) بود. بذر مورد استفاده در آزمايش لوبيا قرمز (Phaseolus vulgaris)، رقم درخشان بود و قارچ ميكوريز به كار رفته Funneliformis mosseae بود. باكتري حلال‌ساز فسفر (فسفات بارور 2) بر پايه Pseudomonas putida Strain P13 و Pantoea agglomerans Strain P5 ، بصورت بذر مال در زمان كاشت استفاده شد. نمونه‌گيري در مرحله شروع غلاف‌دهي و اواسط پر شدن دانه به صورت تصادفي با رعايت اثر حاشيه‌اي در هر بلوك به منظور اندازه‌گيري درصد نشت الكتروليت، محتوي آب نسبي برگ، محتوي رنگريزه‌هاي فتوسنتزي، قندهاي محلول، پرولين و مالون‌دي‌آلدهيد برگ انجام شد.يافته‌ها:نتايج نشان داد كه سطوح مختلف آبياري بر صفاتي چون ميزان محتوي آب نسبي برگ، درصد نشت الكتروليت، ميزان مالون دي آلدهيد، ميزان پرولين برگ، پروتئين برگ، غلظت قندهاي محلول، محتوي كلروفيل كل و كارتنوئيد معني‌دار بود. كاربرد كود زيستي نيز بر تمامي صفات بجز ميزان محتواي آب نسبي برگ معني‌دار شد. برهمكنش آبياري و كود زيستي بجز ميزان مالون دي آلدهيد، بر هيچكدام از صفات فيزيولوژيك مورد مطالعه معني‌دار نبود. سطوح آبياري و كاربرد كودهاي زيستي بر عملكرد دانه نيز تاثير معني‌داري داشت، تلفيق كاربرد هر دو كود زيستي بر عملكرد گياه مخصوصا در شرايط تنش بسيار موثر بود به گونه‌اي كه عملكرد دانه در اين تيمار، در شرايط قطع آبياري در مرحله‌ي گلدهي تا غلاف‌دهي 45% و در شرايط قطع آبياري در مرحله‌ي غلاف‌دهي تا رسيدگي 38% بيشتر از تيمار شاهد بود.نتيجه‌گيري:نتايج اين آزمايش نشان داد كه تنش خشكي به صورت قطع آبياري، باعث كاهش غلظت رنگيزه‎هاي فتوسنتزي، افزايش سطوح تخريب فيزيولوژيك و در نتيجه كاهش عملكرد دانه‌ي لوبيا قرمز شد. در شرايط تنش خشكي (قطع آبياري) كاربرد كودهاي زيستي ميكوريز و باكتري حل كننده فسفر، با كاهش خسارت ناشي از تنش خشكي موجب جلوگيري از كاهش عملكرد لوبيا شد. همچنين كاربرد كودهاي زيستي در شرايط بدون تنش باعث افزايش چشمگيري در عملكرد لوبيا قرمز شد.