برهم‌كنش واج‌شناسي و ساخت‌واژه در تلفظ گفتاري صورت‌هاي مضارع فعل «خواستن»

صورت‌هاي مضارع فعل «خواستن» شامل «مي‌خواهم»، «مي‌خواهي»، «مي‌خواهد»، «مي‌خواهيم»، «مي‌خواهيد» و  «مي‌خواهند» از افزوده شدن پيشوند مضارع اخباري (mi-) و شناسه‌هاي /-am/، /-i/، /-ad/، /-im/، /-id/ و /-and/ به فعل «خواه» ساخته مي‌شوند. تلفظ اين صورت‌ها از سه هجا در گونه رسمي به دو هجا در گونه گفتاري كاهش يافته است. هدف اين پژوهش شناسايي و تحليل فرايندهاي واجي‌اي‌ است كه موجب تلفظ‌هاي گوناگون اين صورت‌ها شده‌اند. علت اوليه تغيير تلفظ اين صورت‌ها حذف همخوان /h/ي بن مضارع «خواه» در سطح واژگاني است. اين حذف در سطح بعدي، يعني در سطح فرا واژگاني كه پيشوند «مي» و شناسه‌ها افزوده مي‌شوند، موجب التقاي واكه‌ /A/ي «خواه» و واكه‌هاي شناسه‌ها مي‌شود. رفع التقاي واكه‌ها در «مي‌خواهم»، «مي‌خواهد» و «مي‌خواهند» از رهگذر حذف واكه /a/ي شناسه‌ها، و در مي‌خواهيم»، «مي‌خواهي» و  «مي‌خواهيد» با درج همخوان ميانجيِ [j] ميان واكه‌ /A/ و واكه /i/ي شناسه‌ها صورت مي‌پذيرد. فرايندهايي كه در سطح فرا واژگاني رخ مي‌دهند شامل حذف همخوان /d/، درج همخوان [n] و باز هجابندي هستند. از آنجا كه در رخداد اين فرايندها واج‌شناسي و ساخت‌واژه «برهم‌كنش» دارند تحليل‌هاي اين پژوهش در چارچوب نظريه بهينگي لايه‌اي كه آميزه‌اي از رويكرد لايه‌اي ساخت‌واژه و واج‌شناسي واژگاني با نظريۀ بهينگي است،  انجام شده است. پس از پيدايش نظريۀ بهينگي رويكرد بهينگي لايه‌اي پيشنهاد شد تا به برهم‌كنش واج‌شناسي و ساخت‌واژه به ويژه در زمينه تيرگي واج‌شناختي بپردازد. يكي از دلايل كوتاه شدگي عناصر زباني شامل كاهش شمار هجاهاي واژه‌ها و عبارت‌ها اصل اقتصاد و كم‌كوشي زبان است. بر اساس اين اصل گويشوران گرايش دارند تا در توليد عناصر زباني نيرو و كوشش كمتري به كار ببرند. پرداختن به راحتي تلفظ و صرف انرژي و كوشش كمتر بحثي نقش‌گرايانه است كه خارج از چارچوب واج‌شناسي صورتگراست. ولي نظريه بهينگي با آميختن نقش‌گرايي و صورت‌گرايي در قالب محدوديت LAZY اين مشكل را رفع كرده است. پيش از ورود به تحليل‌هاي بهينگي ترتيب اين فرايندها و تعامل‌شان با يكديگر مورد تحليل قرار مي‌گيرد.