سير تحولات پيشوند فعلي /ba-/در گويش ديباجي در مقايسه با فارسي

در اين پژوهش با تحليل بيش از 140 فعل از گويش ديباجي به بررسي پيشوند /ba-/ و مقايسه آن با زبان فارسي معيار مي‌پردازيم. گويش ديباجي يكي از گويش‌هاي كناره درياي خزر و جزء زبان‌هاي شمال‌غربي محسوب مي‌شود. روش انجام اين پژوهش از نوع توصيفي، تحليلي و تطبيقي است. براي مقايسه سير دستوري‌شدگي پيشوند /ba-/ در هر دو گونه زباني ناگزير از منابع و متون كهن فارسي و دوره‌هاي ميانه و باستان بهره گرفته‌ايم. به دليل قرابت اين گويش با گويش‌هاي مازندراني و گيلكي از منابع موجود در اين گويش‌ها نيز بهره گرفته‌ايم. در اين پژوهش به دنبال كشف تفاوت‌هاي نقش و كاركرد اين پيشوند در ديباجي و فارسي معيار علاوه بر سير تحول آن هستيم. براي رسيدن به اين هدف به دسته‌بندي افعال داراي پيشوند /ba-/ ديباجي در صورت‌هاي فعلي مختلف پرداخته‌ايم. سپس نقش و كاركرد اين پيشوند در افعال ديباجي را در مقايسه با فارسي بررسي كرده‌ايم. براي سهولت كار در انجام اين پژوهش فقط از افعال ماضي ساده در گويش ديباجي استفاده شده است. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه پيشوند/ba-/ ديباجي همچون پيشوند /ba-/ فارسي در سير تحول خود دچار دستوري‌شدگي شده است؛ به اين مفهوم كه اين پيشوند از تكواژ چندهجايي آزاد در نقش قيدي به هجايي وابسته تحول يافته است و در اين مسير تغيير، در معرض فرايند‌هاي مختلف دستوري‌شدگي از جمله مقوله‌زدايي، تغيير معنايي و معني‌زدايي، كاهش آوايي و فرسايش واجي، تثبيت ترتيب واژگاني و ... بوده است. بر اساس شواهد، الگوي دستوري‌شدگي اين پيشوند را با زبان فارسي معيار مقايسه خواهيم كرد. همچنين نشان خواهيم داد كه اين پيشوند در ديباجي با رسيدن به خط پايان مسير دستوري‌شدگي، حذف نشده بلكه با ادغام معنايي در صورت بسيط فعلي، پديده واژگاني‌شدگي را رقم زده است كه خود نوعي دستوري زدايي محسوب مي‌شود.