بررسي امكان افزايش اثر بخشي سطوح مختلف كودهاي نيتروژن و فسفر با تغيير تاريخ كاشت كود سبز ماش در كشت گندم پاييزه

سابقه و هدف: اگرچه استفاده از كودهاي سبز در تأمين عناصر غذايي مورد نياز گياهان و بهبود ويژگي‌هاي خاك موثر است، اما بايد توجه داشت كه اين كودها قادر به تأمين تمامي نياز غذايي گياه نيستند. بنابراين، تلفيق اين كودها با مقادير كاهش يافته كودهاي معدني ممكن است علاوه بر رفع نياز غذايي گياه، باعث افزايش مواد آلي خاك و كيفيت فيزيكي و شيميايي آن گردد. گياه ماش(Vigna radiata) يكي از گياهان زراعي خانواده بقولات است كه قادر به تثبيت زيستي نيتروژن بوده و در برخي مناطق گرمسيري به عنوان كود سبز كشت مي‌شود. هدف از اين پژوهش بررسي امكان افزايش اثر بخشي سطوح مختلف كودهاي نيتروژن و فسفر با تغيير تاريخ كاشت كود سبز ماش بر عملكرد و اجزاء عملكرد و در نهايت سود اقتصادي كشت گندم بود.مواد و روش ها: آزمايشي در 3 سال زراعي (1388-1391) در زمين‌هاي كشاورزي شمال خوزستان به صورت آزمايش اسپليت پلات فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصافي با سه تكرار اجرا شد. بذر گندم رقم چمران به عنوان كشت اصلي در 15 آذر ماه هر سال توسط دستگاه پنوماتيك كشت و در مرحله رسيدگي نهاييبه صورت دستي برداشت گرديد. رقم ماش عمراني به عنوان كود سبز در نظر گرفته شد. برگرداندن ماش به عمق 15 سانتيمتر توسط دستگاه روتيواتور تراكتور گلدوني در اواسط مرحله گلدهي(55 روز بعد از كاشت گياه ماش)، در هر دو تاريخ كشت مورد نظر صورت گرفت.دو تاريخ كاشت ماش ( 12 تيرماه و 19 مرداد ماه) به همراه كرت آيش به عنوان عامل اصلي در نظر گرفته شدند. همچنين مصرف كود نيتروژن در سه سطح (صفر، 60، 120 كيلوگرم در هكتار) و مصرف كود فسفر در سه سطح (صفر، 45، 90 كيلوگرم در هكتار) در كرت‌هاي فرعي قرار گرفت. ميزان نيتروژن كل در دانه و كاه به روش كلدال، فسفر به روش كلرومتريك، پتاسيم با فتومتر شعله‌اي، مقادير فلزات سنگين در نمونه‌هاي خاكي و گياهي به روش اتم-آبسوربشن و به وسيله دستگاهAAS1، فسفر با روش اولسن، pH به روش پتانسيومتر، هدايت الكتريكي به روش ريچاردز، كربن آلي با روش مهليچ، هوموس با والكي-بالكا، بافت خاك با روش تيتره كردن وNO3-, NH4+ به تيورين-كُنونووا تعيين گرديد.يافته‌ها: نتايج آزمايش نشان داد استفاده از گياه ماش به عنوان كود سبز باعث افزايش ميزان مواد آلي و عناصر معدني موجود در خاك مي‌شود. اثر كود سبز و برهمكنش تيمارهاي آزمايشي بر عملكرد دانه در سطح احتمال پنج درصد و اثر تيمارهاي فسفر و نيتروژن بر اين صفت در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. كاشت ماش جهت استفاده به عنوان كود سبز در تاريخ 12 تيرماه به دليل افزايش تعداد دانه در واحد سطح و عملكرد زيستي باعث افزايش عملكرد دانۀ گندم نسبت به شرايط آيش شد. تأخير در تاريخ كاشت ماش باعث كاهش اثرات سودمندش در عملكرد دانه شد. بيشترين عملكرد دانه به تركيب تيماري 120 كيلوگرم نيتروژن و 90 كيلوگرم فسفر همراه كاشت ماش و همچنين بيشترين سود اقتصادي نهايي مربوط به همين تيمارها در تاريخ كاشت 12 تيرماه بود.نتيجه‌گيري: بطوركلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه كاشت ماش جهت استفاده به عنوان كود سبز باعث افزايش عملكرد دانۀ گندم نسبت به شرايط آيش شد. كشت ماش در تاريخ‌هاي مختلف به عنوان كود سبز عامل مهم اكولوژيك در روند افزايش محتواي مواد آلي و مواد غذايي اصلي (N,P2O5) در خاك شد.همچنين استفاده از كودهاي سبز و معدني به طور همزمان باعث افزايش جذب كودهاي معدني و همچنين افزايش استفاده گندم از عناصر غذايي موجود در كودهاي سبز مي‌شود.