تغييرات مرفوفيزيولوژيكي و بيوشيميايي زوفا (Hyssopus officinalis L.) تيمار‌شده با اسيدآمينه و كاهنده هاي تعرق در خاك هاي خشك

سابقه و هدف: زوفا با نام علمي (Hyssopus officinalis L.) گياهي خشبي و چندساله مي‌باشد. تنش خشكي از جمله تنش‌هاي غيرزيستي است كه اثرات نامطلوبي بر رشد و نمو و ساير فرآيندهاي متابوليكي گياه دارد. در همين راستا استفاده از روش‌هايي هدفمند جهت مقابله با كم آبي ضرورت داشته، لذا اين تحقيق بر پايه بررسي ميزان تغييرات ايجاد شده در گياه زوفا تيمارشده با تركيبات كاهنده‌ تعرق همچنون كائولين و كيتوزان و همچنين اسيد‌آمينه گلايسين در شرايط تنش خشكي صورت گرفت. مواد و روش‌ها: اين پژوهش به‌صورت كرت‌هاي خرد شده فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي، با سه تكرار در سال زراعي 96 – 1395 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد انجام گرديد. فاكتورهاي آزمايش شامل تنش خشكي در 3 سطح (25، 50 و 75 درصد تخليه آب قابل دسترس گياه از خاك)، محلول‌پاشي در 4 سطح آب (شاهد)، كائولين (2/5درصد)، كيتوزان (0/4 گرم در ليتر)، اسيد‌آمينه گلايسين (2/5 در هزار) و زمان محلول‌پاشي (رويشي و گلدهي، گلدهي) بودند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه، در تيمار شاهد تنش (25 درصد ميزان تخليه آب قابل دسترس)، محلول‌پاشي گلايسين افزايش 59/30 درصدي و كائولين افزايش 27/21 درصدي قطر تاج پوشش و همچنين محلول‌پاشي كيتوزان و كائولين در زمان گلدهي به ترتيب كاهش 6/1 درصد و 6/3 درصدي ميزان نشت الكتروليت را باعث شد. بيشترين ميزان قطر تاج پوشش را، بر همكنش تيمارهاي شاهد تنش و محلول‌پاشي با اسيد‌آمينه گلايسين (619 سانتي‌متر مربع) و كمترين ميزان نشت را برهمكنش تيمارهاي شاهد تنش و محلول‌پاشي كيتوزان و نيز كائولين در زمان گلدهي دارا بودند. افزايش تنش خشكي تا سطح 50 درصد ميزان تخليه آب قابل دسترس، افزايش 4/79 درصدي كلروفيل a و كلروفيل كل را در بر‌داشت و بيشترين ميزان كلروفيل a و كلروفيل كل به ترتيب (153 و 216 ميلي‌گرم در گرم وزن‌تر) در محلول‌پاشي شاهد، در زمان رويشي و گلدهي مشاهده شد. با افزايش ميزان تخليه آب قابل دسترس گياه تا سطح 75 درصد، روند كاهشي در ميزان پارامترهاي سطح برگ (91 درصد) و وزن خشك (51/95 درصد)، كلروفيل a (34/64 درصد)، كلروفيل b (43/86 درصد) و كلروفيل كل (32/87 درصد) و نيز روند افزايشي در ميزان فعاليت سوپراكسيد ديسموتاز (25/92) مشاهده شد. بيشترين ميزان سطح برگ در بر همكنش تيمار شاهد تنش و محلول‌پاشي شاهد (4947 سانتي‌متر مربع) در زمان گلدهي، عملكرد وزن خشك (140/5 گرم در متر‌مربع)، كلروفيل b (69/3 ميلي‌گرم در گرم وزن ‌تر برگ) در برهمكنش تيمارهاي شاهد تنش و محلول‌پاشي شاهد و فعاليت سوپراكسيد ديسموتاز (در برهمكنش تيمارهاي تنش شديد و محلول‌پاشي كائولين (0/43واحد بر ميلي‌گرم پروتئين در دقيقه) در زمان رويشي و گلدهي بدست آمد. همچنين محلول‌پاشي شاهد، كائولين و كيتوزان در زمان رويشي و گلدهي در مقايسه با ساير تيمارهاي آزمايشي بيشترين تاثير را بر روي ميزان كلروفيل b تاج پوشش و وزن خشك داشتند. نتيجه‌گيري: تنش خشكي سبب كاهش ميزان پارامترهاي مرفولوژيكي شد. اما تأثيرات منفي كمتري بر پارامترهاي فيزيولوژيكي داشت، بطوريكه پارامترهاي مذكور تا سطح تنش متوسط روند افزايشي را دارا بودند و با افزايش خشكي تا سطح شديد روند كاهشي مشاهده شد. همچنين كمبود آب تا سطح تنش شديد افزايش پارامترهاي بيوشيميايي را نيز باعث شد. محلول‌پاشي با گلايسين و كيتوزان در زمان رويشي و گلدهي در بالا بردن پارامترهاي مرفولوژيكي وابسته به رشد موثر بودند و محلول‌پاشي با كيتوزان و كائولين در زمان گلدهي و همچنين محلول‌پاشي با كائولين در زمان رويشي و گلدهي در افزايش پارامترهاي بيوشيميايي مرتبط با ميزان فعاليت آنتي‌اكسيداني گياه نقش مفيدي ايفا كردند. با توجه به تغييرات صورت گرفته در گياه زوفا، از اين رو مي‌توان كاربرد چنين موادي را در جهت كاهش اثرات سوء تنش در ساير گياهان دارويي نيز توصيه نمود.