بررسي مستندات قرآني ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي درباره جايگاه انفعالات در نفس انسان

آيت‌الله مصباح يزدي با ارائه طرحي از ساختار نفس انسان، جايگاه انفعالات را در ميان ديگر ابعاد وجودي او بيان كرده است. پژوهش حاضر قصد دارد با تكيه بر شواهد قرآني، نظريه ايشان‌ را مستدل سازد. روش گردآوري اطلاعات «كتابخانه‌اي» است. حل مسئله نيز با شيوه توصيفي ـ تحليلي انجام ‌شده و با توجه به منبع، روش «تفسير موضوعي قرآن» ملاك عمل قرار ‌گرفته است. طبق بررسي‌ انجام شده ايشان معتقد است: انفعالات بر نفس انسان عارض مي‌شود، نه جسم او، البته نه به اين معنا كه يكي از ابعاد سه‌گانه نفس و در عرضِ معرفت، محبت و قدرت باشد، بلكه جزو فروع بُعد محبت و در لايه‌اي سطحي‌تر از آن قرار دارد. با توجه به تعابير دقيق قرآن در توصيف حالات دروني انسان، ويژگي‌هايي را مي‌توان استنباط كرد كه از برايند آنها مرزبندي روشني ميان انفعالات و ديگر زواياي به ‌هم ‌پيوسته وجود او مشخص مي‌گردد. اين شناسه‌ها شامل‌ نفساني بودن، عارضي بودن، واكنشي بودن، موقتي بودن، نمايان بودن، مبتني بودن بر اميال اصيل و مؤثر بودن در فرايند انگيزش مي‌شود.