مستثناي «صعق» در تفسير عرفاني آيه 68 سوره زمر

بر اساس آيۀ 68 سورۀ زمر، قيامت كبري كه واقعۀ پيش از ورود انسان‌ها به عالم آخرت و برقراري بهشت و جهنم است، با صعق موجودات اتفاق مي‌افتد. در همين آيه برخي از صعق استثنا شده‌اند. در معناي صعق حاصل در روز قيامت و استثناشدگان آن، ميان مفسران اقوال مختلفي به چشم مي‌خورد. عرفا معناي صعق در اين آيه و آيات مشابه را «فنا»ي موجودات دانسته و اشاره كرده‌اند كساني كه قبلاً به مقام فنا رسيده‌اند، مستثناي آيه‌اند. پژوهش حاضر با هدف بررسي مستثناي آيه و با روش توصيفي و تحليلي در ابتدا به تبيين وحدت معنايي «حالت صعق» - در معناي عرفاني آن- در آيات مختلف پرداخته و علاوه بر آن روشن مي‌سازد كه حالت صعق در روز قيامت كبري، در تمام مخلوقات به‌معناي فناست. سپس در بررسي مستثناي آيه به اين نتيجه رسيده است كه مخلوقاتي كه در عرفان با نام «ارواح مهيمه» شناخته مي‌شوند، مستثناي آيه بوده و انسان‌هايي كه در دنيا به مقام فنا دست يافته‌اند، مستثناي آيه نيستند.