نقد و تحليل شيوه‌نامه‌هاي نگارش و ويرايش فارسي (مطالعۀ موردي: نشانه‌گذاري)

پس از رواج صنعت چاپ به‌‌صورت مدرن از دهۀ سي‌ شمسي به اين سو، شيوه‌نامه‌هاي فراوان و گوناگوني براي نشان‌‌دادن كاربرد درست علائم نگارشي (نشانه‌گذاري) تدوين شده است؛ با گذشت زمان، هم تعداد علائم نگارشي فزوني يافته است و هم نويسندگان شيوه‌نامه‌ها كوشيده‌اند، مسائل گوناگوني براي كاربرد هريك از علائم نگارشي به مخاطبان پيشنهاد دهند تا چيزي از دايرۀ شمول قواعد آنها بيرون نماند. اكنون انبوهي از شيوه‌نامه‌ها در دسترس همگان است، بي‌آنكه در بسياري از آنها بتوان قاعده‌اي نو يا متفاوت با قواعد موجود قبلي يافت. اين درحالي است كه نقد و ارزيابي دقيقي دربارة پيشنهادهاي نويسندگان اين شيوه‌نامه‌ها براي كاربرد علائم نگارشي منتشر نشده است. در پژوهش حاضر هجده شيوه‌نامۀ رايج كه در آن به كاربرد علائم نگارشي پرداخته‌اند، به‌روش تحليلي و انتقادي بررسي شده است؛ در ضمن آن، تناقض‌هاي دروني، اختلاف‌ ‌ديدگاه‌هاي نويسندگان و افراط و تفريط‌هاي آنان با رعايت اصل اعتدال، در ‌قالب شاهدها و مثال‌هاي آنان نقد و ارزيابي مي‌شود؛ در پايان هر بخش، دربارۀ اختلاف‌ها، پيشنهادهايي ارائه شد تا زمينه‌اي براي بازنگري در تدوين شيوه‌نامه‌ها فراهم آيد و با كاسته‌شدن تشتّت شيوه‌هاي ويرايش، نارسايي‌هاي مفهومي ناشي از كاربرد نابجاي علائم نگارشي نيز زدوده شود. گفتني است در پژوهش حاضر سعي بر اين است تا حدّ ‌امكان از تعداد كاربردهاي علائم نگارشي كاسته شود؛ زيرا افزايش پيشنهادهاي نويسندگانِ شيوه‌نامه‌ها تشخيص كاربرد‌ها را براي ويراستاران و ديگر كاربران دشوار مي‌كند.