ماهيت مشروعيت سياسي ساسانيان در تاريخ‌نگاري يعقوبي

The nature of Sasanian political legitimacy in Yaqoubi historiography

درك مشروعيت سياسي در انديشه سياسي ايران، مبتني بر دادگري، امنيت‌طلبي و نظم حاكم بر جهان هستي بوده و صرف‌نظر از معناي ساده امنيت، وجهي عميق‌تر، در پيوند با جهان‌بيني و نظم كيهاني مورد اعتقاد ايرانيان داشته‌است. پرداختن به عدالت و امنيت در هر عصري و شرح سلوك معطوف به نظم و امنيت از سوي فرمانروايان است كه فهم مشروعيت سياسي آنها را امكان‌پذير مي‌كند. بررسي مشروعيت سياسي شاهان ساساني نيز تابع همين قاعده است. به نظر مي‌رسد يعقوبي، مورخي كه در قرن سوم هجري مي‌زيست و با رويكرد فرهنگي‌تري با تاريخ مواجهه داشته است، از همين منظر كاركردگرايانه به تاريخ ساسانيان پرداخته و كاركردهاي نظام حكومتي را مبتني بر ميزان اهتمام حاكمان آن به دادگري و امنيت‌طلبي ايشان روايت كرده است. يعقوبي به‌ عنوان يكي از نخستين تاريخ‌نگاران مسلمان، ضمن اين‌كه نگرش انتقادي‌تري نسبت به گزارش‌هاي موجود دربارۀ تاريخ ساسانيان دارد و در شرح تاريخ ايشان ميان افسانه و تاريخ تميز قائل مي‌شود، در پرتو نگرش فرهنگي خويش، با تكيه بر دادگري و تأييد سلوك نيك يا نفي بدروشي فرماروايان ساساني، عملكردهاي مطلوب يا نامطلوب آنها را به نحوي روايت مي‌كند كه اهميت عدالت و ضرورت تأمين امنيت را به مخاطب خويش يادآور شود. نوشتار حاضر با رويكرد توصيفي- تحليلي، با هدف تبيين مشروعيت سياسي فرمانروايان ساساني در نگاه يعقوبي، چگونگي روايت اين مورخ را درباره سلوك سياسي- اجتماعي آنها مورد بررسي قرار مي‌دهد.

The understanding of political legitimacy in Iran's political thought is based on justice, security and the order governing the universe, and regardless of the simple meaning of security, it has a deeper aspect in connection with the worldview and cosmic order believed by Iranians. dealing with justice and security in any era and describing the conduct of rulers is aimed at order and security, their political legitimacy. Examining the political legitimacy of Sassanid kings is also subject to the same rule. it seems that Yaqoubi, a historian who lived in the third century of Hijri and faced history with a more cultural approach, studied the history of the Sassanids from the same functionalist perspective and based the functions of the government system on the level of attention of its rulers to justice and security. has narrated Yaqoubi, as one of the first Muslim historians, while having a more critical attitude towards the existing reports about the history of the Sassanids and distinguishing between legend and history in the description of their history, in the light of his cultural attitude, relying on judging and confirming good or bad behavior Badroshi narrates the favorable or unfavorable performance of the Sassanid rulers in a way that reminds his audience of the importance of justice and the necessity of providing security. With the descriptive-analytical approach, this article examines the way this historian narrated their political-social behavior with the aim of explaining the political legitimacy of the Sassanid rulers from the Yaqoubi point of view