مثنوي‌هاي كوتاه در ادب فارسي (تا قرن هشتم)

معمولاً از قالب مثنوي به‌ دليل آزادي در كاربرد قافيه و رديف و محدود نبودن تعداد ابيات در سرودن اشعار بلند روايي و مباحث مبسوط استفاده مي‌شود و علماي بلاغت نيز همواره اشاره به بلندي اشعار قالب مثنوي داشته‌اند. با وجود اين، در ادبيات فارسي مثنوي‌هاي بسيار كوتاهي وجود دارد كه عدد ابيات آن به 10 نيز نمي‌رسد. هدف اين مقاله بررسي سير و محتواي اين نوع اشعار، جنبه‌هاي بلاغي و دلايل گرايش شاعر به سرودن آن‌هاست. سرودن اين اشعار از قرن ششم آغاز شده و تا قرن هشتم نزديك به 100 مثنوي كوتاه در موضوعاتي مانند مدح، تعليم، نامه‌هاي كوتاه و تقاضايي، ثبت تجربيات سراينده و اشعار مناسبتي سروده شده ‌است. نيازهاي آموزشي و تعليمي، تمايل شاعران به پرداخت معاني رايج در قوالب غيركليشه‌اي، كم‌رنگ‌ شدن اهميت زبان پرطمطراق، تمايلات مخاطبان، افزودن صميميت لحن و رواج و محبوبيت قالب مثنوي در گرايش شاعران به سرودن مثنوي‌هاي كوتاه نقش مؤثري داشته ‌است.