كاركرد معنايي و زيباشناختي موسيقي در كشف‌المحجوب هجويري

در تعريفات شعر از سه عنصر عاطفه، تخيل و موسيقي سخن مي‌رود. متون نثر فارسي در دوره هاي گوناگون، كم و بيش از عناصر شعري بهره برده اند.آثار صوفيانه و عارفانه به اقتضاي اهداف و مضامينشان، گرايشي بيشتر به شاخصه هاي شعري داشته اند تا آنجا كه گاه درك ظرايف معنايي و نمودهاي زيباشناختي اين متون به تحليل تصاوير و جلوه هاي موسيقايي آن‌ها وابسته است. بر اساس اين اهميت، هدف مقالۀ حاضر، بررسي كاركرد يكي از عناصر كليدي شعر؛ يعني موسيقي در كشف‌المحجوب هجويري به عنوان يكي از مهم‌ترين متون نثر عارفانه  است تا ميزان و كيفيت شعروارگي آن از اين منظر مشخص شود. يافته هاي اين پژوهش توصيفي-  تحليلي نشان مي‌دهند، موسيقي دروني و معنوي، كاركردي تعيين كننده در نثر هجويري داشته و به القاي مؤثرترِ مفاهيم و ذهنيات، مدد بارز مي‌رسانند. نمود موسيقي دروني كه تناسب و جذابيت لفظي- آوايي را ارتقا مي‌بخشد، بيشتر از معنوي بوده است. سجع به خصوص متوازي، جناس به ويژه زايد، تكرار واژه، واج آرايي و نيز تضاد از مصاديق بارزتر موسيقي دروني و معنوي در كشف‌المحجوب هستند كه غالباً در اين مواضع نمود مي‌يابند: ذكر نام اولياء و توصيف شخصيت و احوالشان، حكايت ها و نقل سخنان مشايخ و ارشادهاي آنان و نيز تبيين اصطلاحات عارفانه؛ اعم از مفاهيم مرتبط با توحيد، معرفت نفس، مرگ، فنا و بقاي عرفاني، مراتب سلوك و نكوهش نفس و دنياي مذموم.